جامعه شناسی سیاسی انقلاب اسلامی

راهبردهای جمهوری اسلامی ایران برای شفافیت و مبارزه با فساد با رویکرد جامعه شناختی

مجید درودیان؛ امیرحسین خلج معصومی؛ عیسی خیری

دوره 4، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 9-26

چکیده

مساله فساد و انواع آن در ایران طی چند دهه‌ی اخیر به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، یکی از دغدغه‌ها و محورهای تصمیم-‌سازی و سیاست‌گذاری حاکمیت و دولت در زیرمجموعه‌های اداری و سازمانی خود بوده است؛ ... بیشتر مساله فساد و انواع آن در ایران طی چند دهه‌ی اخیر به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، یکی از دغدغه‌ها و محورهای تصمیم-‌سازی و سیاست‌گذاری حاکمیت و دولت در زیرمجموعه‌های اداری و سازمانی خود بوده است؛ این موضوع زمانی حیاتی می‌شود که اساسا انقلاب اسلامی مقاومت و مبارزه‌ای بود برای مقابله با فساد در دوران رژیم پهلوی؛ هر جا فساد قاعده مند شده باشد، نهادها، قوانین و ضوابط رفتاری با الگوهای نا درست دیوانسالاران و کارگزاران دولتی مفسد تطابق می یابند. به همین منظور دولت تلاش خود را معطوف به این کرده است تا سطح فساد به ویژه در نوع اداری آن را کاهش دهد. به همین منظور مقاله حاضر تلاش دارد در چارچوب این موضوع به این سئوال بپردازد که شاخصه اصلی سیاست ها و راهبردهای موجود در کشور برای مبارزه با فساد چیست؟. در مقام فرضیه و در پاسخ به سئوال اصلی باید گفت اتخاذ تدابیر قانونی، جرم انگاری و پیوستن به کنوانسیون‌های مبارزه با فساد اداری و ارتقای سلامت اداری از طریق افزایش مشارکت مردمی در نظارت بر رفتار مدیران، افزایش شفافیت و پاسخگویی و تقویت زیرساختهای دولت الکترونیک از راهبردهای جمهوری اسلامی ایران به منظور مبارزه با فساد اداری بوده است. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی تدوین شده است و داده‌های آن به صورت اسنادی و کتابخانه‌ای جمع آوری گردیده است.

الگوی پارادایمی نقش آفرینی گروه های علوم سیاسی در آگاهی بخشی سیاسی همگانی در ایران(با رویکرد کیفی داده بنیاد)

زهرا محمدی؛ مجید گلپرور؛ بهناز اژدری

دوره 4، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 27-55

چکیده

آگاهی سیاسی، مهارتی قابل یادگیری و توسعه‏پذیر است و از موضوع (زیست اجتماعی بشر)، هدف (دانایی و توانایی در تصمیم‏ گیری امور جمعی) و غایت (یافتن یا ساختن راه ‏های سعادت بشر در اجتماع) علم سیاست جدا نیست. ... بیشتر آگاهی سیاسی، مهارتی قابل یادگیری و توسعه‏پذیر است و از موضوع (زیست اجتماعی بشر)، هدف (دانایی و توانایی در تصمیم‏ گیری امور جمعی) و غایت (یافتن یا ساختن راه ‏های سعادت بشر در اجتماع) علم سیاست جدا نیست. از این رو، آگاهی‏ بخشی سیاسی نه یک محصول جانبی، بلکه از کارویژه‏ های اصلی علوم سیاسی محسوب می‏ شود. مقاله حاضر نیز با توجه به اهمیت آگاهی سیاسی شهروندان به مثابه یک سرمایه ملی پایدار با هدف ترسیم الگوی نقش ‎آفرینی علوم سیاسی در آگاهی‏ بخشی سیاسی همگانی با بهره‌گیری از نظریه داده‌بنیاد صورت پذیرفته است. برای این منظور، 18 مصاحبه نیمه‌ساختاریافته تخصصی با اساتید علوم سیاسی صاحب‏ نظر در حوزه آگاهی سیاسی انجام شد که تحلیل متن آنها در فرآیند کدگذاری باز به ظهور 426 کد اولیه معطوف به 136 مفهوم انتزاعی در قالب 25 مقوله منجر شد. این مقوله‏ ها به پیروی از الگوی پارادایمی اشتراوس و کوربین در شش طبقه شامل پدیده محوری (آگاهی‏ بخشی سیاسی) و شرایط علی، عوامل زمینه ‏ای، عوامل مداخله‏گر، راهبردها و پیامدهای آگاهی‏بخشی سیاسی به ‏واسطه علوم سیاسی به یکدیگر مرتبط شدند. وفق یافته ‏های مقاله، شرایط علی شامل منابع انسانی علوم سیاسی، ماهیت علم سیاست، گستره کنش، گروه‏های علوم سیاسی، کانال‏های ارتباطی، کارویژه ‏های حرفه‏ ای و عوامل روانشناختی بیشترین تأثیر را بر راهبردهای ارتقای نقش‏آفرینی علوم سیاسی در آگاهی‏بخشی سیاسی همگانی می‏گذارند. این راهبردها در درجه دوم از مؤلفه‏های دارای منشأ بیرونی اعم از جامعه و دولت و زیرمجموعه‏های آنها که در زمره عوامل زمینه‏ای و مداخله‏گر طبقه‏بندی می‏شوند، تأثیر می‏پذیرند.

بررسی جامعه‌شناسی سیاسی تنوع فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر قانون اساسی

احسان پورمحمود؛ محمد جواد جعفری؛ مهدی حاتمی

دوره 4، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 57-78

چکیده

یکی از مقولات مهم در ایران تنوع فرهنگی است. هدف مقاله حاضر بررسی این سوال است که تنوع فرهنگی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران چه جایگاهی داشته و راهکارهای تنوع فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران از منظر ... بیشتر یکی از مقولات مهم در ایران تنوع فرهنگی است. هدف مقاله حاضر بررسی این سوال است که تنوع فرهنگی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران چه جایگاهی داشته و راهکارهای تنوع فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران از منظر جامعه‌شناسی سیاسی چگونه است؟ مقاله حاضر توصیفی تحلیلی است و از فیش‌برداری در گردآوری مطالب و داده‌ها استفاده‌شده است. یافته‌ها بر این امر دلالت دارد که تنوع فرهنگی در بسترهای مناسب سیاسی و اجتماعی شکل می‌گیرد. در قانون اساسی ایران، تنوع فرهنگی به رسمیت شناخته شده است. اصول متعددی از قوانین اساسی به مسئله فرهنگ و حقوق فرهنگی مانند حق بر آموزش ‌و پرورش رایگان، حق آزادی ارتباطات و اطلاعات و حق تساوی در برخورداری از همه حقوق فرهنگی پرداخته است. تنوع فرهنگی در قانون اساسی ایران سه عنصر فرهنگی یعنی، زبان، مذهب و شیوه زندگی را در برگرفته است. به نظر می‌رسد یکی از چالش‌ها و مشکلات پیش روی تنوع فرهنگی عدم به رسمیت شناختن حقوق فرهنگی به شکل مستقل و عدم تخصیص بودجه فرهنگی مشخص سالانه از طرف دولت می‌باشد. فرصت شمردن تنوع فرهنگی، نگرش به تنوع فرهنگی به عنوان زیربنای امنیت، اتخاذ سیاست‌های چند فرهنگی به‌طور عام و سیاست‌های تربیتی چند فرهنگی به‌طور خاص، توجه به واقعیت‌های اجتماعی و حساسیت‌های بین فرهنگی، ارتباط بین فرهنگی، آموزش بین فرهنگی و گفتگوی بین فرهنگی از مهمترین راهکاری تقویت تنوع فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران از منظر جامعه‌شناسی سیاسی است.

بررسی جامعه‌شناسی سیاسی مبانی فکری عقیدتی حقوق ملت در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و مشروطه

مصطفی امیری؛ سمانه رحمتی فر؛ علی اکبر گرجی ازندریانی

دوره 4، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 79-101

چکیده

مبانی فکری عقیدتی حقوق ملت در قانون مشروطه و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از موضوعاتی است که محل بحث و اختلاف نظر است و کمتر مورد توجه قرار گرفته است. همین امر دستمایه نگارش مقاله حاضر شده است. هدف مقاله ... بیشتر مبانی فکری عقیدتی حقوق ملت در قانون مشروطه و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از موضوعاتی است که محل بحث و اختلاف نظر است و کمتر مورد توجه قرار گرفته است. همین امر دستمایه نگارش مقاله حاضر شده است. هدف مقاله حاضر بررسی این سوال است که مبانی فکری عقیدتی حقوق ملت در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و مشروطه از منظر جامعه‌شناسی سیاسی چیست؟ فرضیه مقاله نیز عبارت است از:« تحولات سیاسی اجتماعی داخلی مانند تعامل با دنیای خارج و کشورهای اروپایی و همچنین حوادث خارجی مانند شکست روسیه از ژاپن مبانی جامعه شناسی سیاسی حقوق ملت در قانون مشروطه است. ادامه رویکرد آزادی‌خواهی در انقلاب اسلامی 1357 نیز مبانی جامعه شناسی سیاسی حقوق ملت در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است. مقاله حاضر توصیفی تحلیلی است و از روش کتابخانه‌ای برای بررسی موضوع مورد اشاره استفاده ‌شده است. یافته‌ها بر این امر دلالت دارد که حوادث مختلفی مانند شکست ایران از روسیه، تحولات صنعتی شدن و انقلاب‌هایی مانند انقلاب فرانسه به‌عنوان عامل خارجی و اعزام دانشجویان ایران به خارج از کشور و تعامل آن‌ها با دنیای خارج از ایران، ناتوانی قاجارها در اداره درست امور کشور و نارضایتی طبقات مختلف ازجمله بازاریان و هم‌چنین نقش روحانیت زمینه‌های مشروطه و تحقق حقوق ملت در متمم قانون اساسی مشروطه را فراهم آورد. نتیجه اینکه ادامه روند ضد استبدای و مطالبات مردمی در جریان انقلاب اسلامی باعث تدوین فصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به تاسی از قانون مشروطه شد.

روانشناسی جامعه مطلوب از منظر امام خمینی(ره) در نظام سازی جامعه اسلامی

امیرعلی کتابی؛ حسن سعیدی

دوره 4، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 103-118

چکیده

از نظر روانشناسی سیاسی، رفتار و اخلاق سیاسی پیامبران و ائمه معصومین در شکل دهی به جامعه مطلوب به صورت روش ماکیاولیستی اندیشه های غرب نبوده که اساس آن بر دروغ، زور وفساد وخدعه ونیرنگ باشد. بلکه برمبنای ... بیشتر از نظر روانشناسی سیاسی، رفتار و اخلاق سیاسی پیامبران و ائمه معصومین در شکل دهی به جامعه مطلوب به صورت روش ماکیاولیستی اندیشه های غرب نبوده که اساس آن بر دروغ، زور وفساد وخدعه ونیرنگ باشد. بلکه برمبنای آموزه‌ها و روش‌های قرانی و هستی شناسی الهی بوده و این روش‌ها به صورت رفتار صبورانه، شجاعانه، قوی، دارای اعتماد به نفس بالا بوده وهمچنین بر کافران، بسیار قویدل و سخت و با یکدیگر بسیار مشفق و مهربانند.(أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ29. فتح) این پژوهش، کیفی و از نوع مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی می‌باشد. اطلاعات به دست آمده با استفاده از خبرگان به طور کیفی مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان خواهد داد که کاربرد هستی شناسی در حوزه روان شناسی سیاست موجب تحقق جامعه مطلوب می شود. مثال عملی آن امام خمینی است که در چارجوب هستی شناسی قرانی در روانشناسی سیاسی و مبارزاتی علم کرد و موفق به نظام سازی و جامعه مطلوب در انقلاب ایران شد موفقیت ایشان به دو دلیل بوده است اولا در مرحله شناخت خداوند به مرحله یقین رسیده بود (هستی شناسی الهی) ثانیا، رفتار اخلاقی پیامبران و امامان معصوم را در نظام سازی حکومت مطلوب الگوی خویش قرار داده بود و این، شرط موفقیت وی در نظام سازی مطلوب در انقلاب اسلامی ایران بوده است.

تحلیل جامعه‌شناختی از تأثیر دولت‌های شکننده بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر نظریه لوسین پای مطالعه موردی: عراق، افغانستان، سوریه

زهرا کرانی؛ محمدرضا قنبری سلحشور؛ محسن نصراصفهانی

دوره 4، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 119-139

چکیده

هدف اصلی این مقاله تبیین جامعه شناختی از بحران‌های دولت‌های منطقه‌ای و تأثیر آن‌ بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران می‌باشد. روش تحقیق در این مطالعه تبیین جامعه شناختی با استفاده از نظریات لوسین پای ... بیشتر هدف اصلی این مقاله تبیین جامعه شناختی از بحران‌های دولت‌های منطقه‌ای و تأثیر آن‌ بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران می‌باشد. روش تحقیق در این مطالعه تبیین جامعه شناختی با استفاده از نظریات لوسین پای و ابزار گردآوری اطلاعات منابع کتابخانه‌ای و اینترنتی می‌باشد.سوال اساسی پژوهش حاضر این است:از منظر نظریه لوسین پای بحرانهای شش گانه دولتهای شکننده چه تاثیری بر امنیت ملی ایران دارد؟ نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که دولت‌های شکننده منطقه‌ای مانند عراق، افغانستان و سوریه هر کدام به نوعی در بحران‌های مدنظر لوسین‌پای غوطه‌ور شده‌ و ظرفیت و توانایی آن‌ها در مسیر حل این بحران‌ها به‌شدت کاهش پیدا کرده که این مسئله نگرانی‌ها و پیامدهای امنیتی برای منافع ایران همراه داشته است. زمینه‌سازی برای حضور قدرت‌های بیگانه در این کشورها و تهدیدات امنیتی ناشی از این حضور برای جمهوری اسلامی؛ ظهور تروریسم و ناآرامی در مرزهای ایران؛ ظهور گروه‌های تکفیری سلفی وتلاش در جهت تضعیف جبهه مقاومت از جمله پیامدهای امنیتی این دولت‌های شکننده برای جمهوری اسلامی ایران می‌باشد. به طور کلی می‌توان اشاره کرد این بحران‌ها بیشتر از آنکه ریشه داخلی داشته باشند منشأ بیرونی و خارجی دارند بدین معنا که کشورهای منطقه‌ای و بویژه قدرت‌های غربی و در رأس آن‌ها امریکا تلاش دارند تا با بحران‌سازی و تشدید بحران در کشورهای شکننده، امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را با تهدید مواجه سازند.

تأثیر انگاره‌ها و عقاید مذهبی بر تحقق مردمسالاری دینی منبعث از انقلاب اسلامی ایران و صدور آن به کشورهای مسلمان

سید حسن موسوی امجد؛ غفار زارعی؛ امین روان بد

دوره 4، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 141-162

چکیده

الگوی نظام سیاسی در هر جامعه همواره تحت تأثیر باورها و ارزشهای آن جامعه قرار دارد. این موضوع در جامعه ایران پس از انقلاب اسلامی سال 1357، شکل برجستهتری به خود گرفته است. در همین راستا پژوهش حاضر با ... بیشتر الگوی نظام سیاسی در هر جامعه همواره تحت تأثیر باورها و ارزشهای آن جامعه قرار دارد. این موضوع در جامعه ایران پس از انقلاب اسلامی سال 1357، شکل برجستهتری به خود گرفته است. در همین راستا پژوهش حاضر با مورد مطالعه جامعه دانشجویان رشتههای علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی دانشگاه شیراز، درصدد بررسی تأثیر باورها و ارزشهای مذهبی بر شکلگیری و تحقق الگوی مردمسالاری دینی میباشد. براساس فرمول کوکران تعداد 332 نفر بعنوان حجم نمونه به روش نمونهگیری تصادفی ساده انتخاب شدهاند و به روش t تک نمونهای مورد تحلیل قرار گرفتهاند. یافته ها نشان میدهد تحقق الگوی مردمسالاری دینی تحت تأثیر نگرش مردم جامعه ایران نسبت به مؤلفه های این الگو قرار دارد. همچنین از منظر دیپلماسی عمومی، تحقق الگوی مردمسالاری دینی به منزله پذیرش شکل متمایزی از اداره جامعه است که میتواند عاملی برای گسترش اندیشه انقلاب اسلامی نیز تلقی شود. از این منظر، صدور الگوی مردمسالاری دینی به منزله صدور ارزشهای انقلاب اسلامی در مرحله جدید انقلاب اسلامی است. استدلال دیگری که مطرح است اینکه پیوند دین و ارزشهای سیاسی توسط انقلاب اسلامی، الگوی خاص و متمایزی است که به طور واضح، نفی تبلیغ الگوی سکولاریسم از یک طرف و نفی ناکارآمد نشان نقش دین در اداره جوامع اسلامی از طرف دیگر است.

تاثیر انگاره ها و متغیرهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بر مشارکت انتخاباتی دانشجویان ایران

خلیل اله سردارنیا؛ ساهره مشایخ

دوره 4، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 163-188

چکیده

پرسش اصلی پژوهش آن است که در بستر شرایط و وضعیت اقتصادی، سیاسی، مدیریتی و اجتماعی کشور انگاره ها یا ایستارها چه تاثیری بر مشارکت سیاسی دانشجویان در انتخابات ریاست جمهوری سال 1400 و ارزیابی آنها از انتخابات ... بیشتر پرسش اصلی پژوهش آن است که در بستر شرایط و وضعیت اقتصادی، سیاسی، مدیریتی و اجتماعی کشور انگاره ها یا ایستارها چه تاثیری بر مشارکت سیاسی دانشجویان در انتخابات ریاست جمهوری سال 1400 و ارزیابی آنها از انتخابات کنونی و انتخابات در آینده داشته است؟ این پژوهش با روش پژوهش پیمایشی توصیفی و با تکنیک پرسشنامه ای در دو شکل باز و بسته انجام شده است.. یافته های پژوهش در هر دو پرسش نامه باز و بسته با محور های چندگانه نشان دادند که عوامل و شرایط نامطلوب و بد اقتصادی کشور از بالاترین تاثیر در ایجاد انگاره و جهت گیری رفتاری در انتخابات ریاست جمهوری و ارزیابی منفی به نتایج انتخابات و احتمالا استمرار آن در آینده داشته اند. در جایگاه بعدی، عوامل دیگر قرار دارند که مهمترین آنها عبارتند از: مدیریت و مدیران ضعیف و ناکارامد یا کمتر کارامد، عدم شفافیت و فساد در نظام سیاسی و اقتصادی (بوروکراسی کمتر پاسخگو و نظارت پذیر) ، ضعف اخلاق مدنی، نبود فضای رقابتی و باز در حد مطلوب، وجود تبعیض ها، هدایت شدگی ها و فرصت های نابرابر در تبلیغات، عدم برخورداری کاندیداها از شاخص های صلاحیت، ارتباط پذیری صادقاانه با مردم و اخلاق مدنی و در نهایت نهادینه نبودن شرایط مطلوب برای تحقق رفتار انتخاباتی در قالب دو انگاره مطلوب حق فردی و تکلیف ملی برای بهبود شرایط و تعیین سازنده سرنوشت فردی و ملی. در مجموع این انگاره های سلبی منجر به کاهش مشارکت انتخاباتی دانشجویان مورد مطالعه در حد کمتر از یک سوم بود.

تاثیر عامل هویت بر روابط ایران و عربستان سعودی پس از پیروزی انقلاب اسلامی

مجید عباسی؛ نصرالله عسکری

دوره 4، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 189-211

چکیده

هویت یکی از عواملی است که همواره در روابط ایران و عربستان سعودی تأثیرگذار بوده است. ولیکن پیروزی انقلاب اسلامی این عامل را برجسته تر نمود. بویژه اینکه انقلاب اسلامی ایران مبتنی بر هویت اسلامی-ایرانی با ... بیشتر

بررسی جامعه شناختی نگرش دانشجویان به مشارکت سیاسی و عوامل اجتماعی-فرهنگی موثر بر آن در جمهوری اسلامی (مورد مطالعه :دانشجویان تحت حمایت کمیته امداد امام خمینی شهر شیراز)

سعید عطوفت؛ علیرضا خدامی؛ علی شجاعی فرد

دوره 4، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 213-236

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل اجتماعی- فرهنگی موثر بر مشارکت سیاسی دانشجویان تحت حمایت کمیته امداد امام خمینی (ره) شهر شیراز می باشد. روش پژوهش، پیمایش است. جامعه آماری شامل تمامی دانشجویان تحت حمایت کمیته ... بیشتر هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل اجتماعی- فرهنگی موثر بر مشارکت سیاسی دانشجویان تحت حمایت کمیته امداد امام خمینی (ره) شهر شیراز می باشد. روش پژوهش، پیمایش است. جامعه آماری شامل تمامی دانشجویان تحت حمایت کمیته امداد امام خمینی شهر شیراز می‌باشند که 302 نفر به عنوان نمونه تعیین و با استفاده از روش نمونه‌گیری سیستماتیک انتخاب شده‌اند. ابزار تحقیق، پرسشنامه است که برای تعیین اعتبار آن از روش اعتبار صوری، که به کارشناسان مورد نظر که اساتید بخش جامعه‌شناسی می‌باشند عرضه شد، که نظر آنان مبتنی بر تأیید اعتبار پرسشنامه‌ها بوده است. برای تعیین پایایی، از شیوه هماهنگ درونی به روش آلفای کرونباخ استفاده شده است. نتایج توصیفی پژوهش، بیانگر آن هستند که میانگین نگرش دانشجویان به مشارکت سیاسی در سطح پایینی می‌باشد. یافته‌های تحلیلی پژوهش نشان می‌دهد رابطه مشارکت سیاسی دانشجویان با دینداری ، اعتماد سیاسی، هویت ملی و مراودت با دوستان در فضای مجازی مثبت، قوی و معنادار می باشد. در بین متغیرهای جمعیتی رابطه جنسیت، تأهل و رشته تحصیلی با مشارکت سیاسی معنادار، مثبت و قوی است. تبیین مشارکت سیاسی در حالت کلی، بر حسب مجموع متغیر های مستقل، بیانگر آن است که دینداری(234/0)، مراودت با دوستان در فضای مجازی(226/0)، هویت ملی(125/0) و تأهل(099/0) به ترتیب قوی ترین پیش بینی کننده های مشارکت سیاسی هستند و قادرند 48 درصد از تغییرات واریانس مشارکت سیاسی دانشجویان را تبیین نمایند

علل وقوع انقلاب اسلامی ایران؛ چرایی و چگونگی

سید محمدرضا موسوی

دوره 1، شماره 1 ، خرداد 1399، ، صفحه 27-49

چکیده

بدون تردید انقلاب اسلامی ایران، بزرگترین انقلاب قرن بیستم بوده است که توانسته تأثیرات گستردهای در سطح داخلی و بینالمللی برجای بگذارد. وجه تمایز آن با سایر انقلاب‌ها، در تأکید آن بر معنویت و ... بیشتر

تحولات و چالش‌های سیاسی طبقه متوسط جدید در جمهوری اسلامی ایران

علی جان مرادی جو

دوره 1، شماره 3 ، آذر 1399، ، صفحه 35-69

چکیده

پرداختن به مسئله طبقه متوسط جدید به منزله یکی از گروه‌های اصلی تأثیرگذار در دورانِ معاصر تاریخ ایران به‌ویژه در چهار دهه اخیر، از ابعاد گوناگونی اهمیت دارد. یکی از این ابعاد که تأثیر به سزایی در شناخت ... بیشتر

جهاد تبیین و نقش حلقه‌های میانی در تحقق بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی

مهدی محمدزاده بنی طرفی

دوره 3، شماره 4 ، اسفند 1401، ، صفحه 117-135

چکیده

روش نظام سلطه در حکومت بر افکار، اغوا و روش نظام الهی ارشاد است. لذا نظام سلطه در جنگ روایتها تلاش دارد تا با تحریف واقعیت‌ها، بر افکار عمومی مسلط گشته و اهداف استکباری خود را به دست آورد. اما در نقطه مقابل، ... بیشتر

ساختار طبقه متوسط و وضعیت سنجی آن در جمهوری اسلامی ایران

علی جان مرادی جو

دوره 3، شماره 2 ، شهریور 1401، ، صفحه 119-150

چکیده

بررسی نقش نیروهای اجتماعی در تحولات سیاسی از موضوعات مهم و اساسی در جامعه‌شناسی سیاسی است. طبقات اجتماعی از جمله نیروهای متمایز اجتماعی محسوب می‌شوند که در تحلیل عملکرد گروه‌های اجتماعی- سیاسی ایفای ... بیشتر

جلال آل احمد؛ از ناکجا آباد تا بازگشت به ریشه ها

علی جان مرادی جو

دوره 1، شماره 1 ، خرداد 1399، ، صفحه 105-130

چکیده

جلال آلاحمد به شهادت داستانها، مقالات و رفتار سیاسی اش، همواره با مسائل ایران درگیر بوده و همراه با دلمشغولی مداوم نسبت به فرهنگ، سیاست، اقتصاد و جامعه ایران، «درد ایران» و دغدغه وضعیت ... بیشتر جلال آلاحمد به شهادت داستانها، مقالات و رفتار سیاسی اش، همواره با مسائل ایران درگیر بوده و همراه با دلمشغولی مداوم نسبت به فرهنگ، سیاست، اقتصاد و جامعه ایران، «درد ایران» و دغدغه وضعیت حال و آینده ایرانیان داشته است. آل احمد زندگی پرتلاطم و اندیشه رو به تکامل و متحولی داشته که در آثار گوناگون وی نمود یافته است و با نگاهی تاریخی به سیر زندگی و آثارش قابل بررسی میباشد. او در محیط مذهبی متولد، در فضای مذهبی به بلوغ و در جوانی از مذهب گسست و به حزب مارکسیست توده پیوست. در ادامه راه به سوسیالیسم گرایش پیدا کرد و بعد عضو حزب نیروی سوم شد، چشمداشتی هم به جریان ملی دکتر مصدق داشت. ولی بعد از کودتای 28 مرداد 1332 در خود فرو رفت و به دنبال گمشده خود میگشت تا اینکه سرانجام با انتشار آثاری همچون «غربزدگی»، «خسی در میقات» و «در خدمت و خیانت روشنفکران» و پیوستن او به اندیشه کلیت اسلام و دفاع از خون شهیدان 15 خرداد 1342، نشان داد که راه نجات را یافت و از ماکسیسم و سوسیالیسم برای همیشه گسست. آلاحمد تا هنگام مرگ از اسلام در برابر غربگرایی رژیم شاه دفاع نمود، اگر چه بازگشت او به اسلام بیشتر از آن که جنبه مذهبی داشته باشد جنبه سیاسی داشت، او ریشه های فرهنگ و پیوند مردم ایران را در اسلام یافته بود.

روند تاریخی شکل‌گیری سیاست عدالت به مثابه منبع مشروعیت سیاسی در جمهوری اسلامی ایران

بهرنگ طاهری؛ محمد توحیدفام؛ سید مصطفی ابطحی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 مهر 1402

چکیده

عدالت‌اجتماعی مطالبه‌ای دیرین در تاریخ معاصر ایران بوده که از زمان انقلاب مشروطه و ذیل گفتمان چپ وارد فرهنگ سیاسی ایران شد. در دوره پهلوی دوم، عدالت‌خواهی با روندهای سیاسی به شدت درهم‌آمیخت و پیوندهای ... بیشتر عدالت‌اجتماعی مطالبه‌ای دیرین در تاریخ معاصر ایران بوده که از زمان انقلاب مشروطه و ذیل گفتمان چپ وارد فرهنگ سیاسی ایران شد. در دوره پهلوی دوم، عدالت‌خواهی با روندهای سیاسی به شدت درهم‌آمیخت و پیوندهای عمیقی با مسئله مشروعیت سیاسی یافت. این امر منجر به مشروعیت‌زدایی از رژیم مستقر با رویکرد عدالت‌خواهانه و بهره‌گیری از سیاست عدالت به مثابه یک منبع جامعه‌شناختی مشروعیت در نظام جایگزین گردید. در مقاله پیش رو، روند تاریخی مذکور با رویکرد جامعه‌شناختی و به روش توصیفی‌تحلیلی مورد واکاوی قرار می‌گیرد. مقاله در صدد پاسخ به این پرسش است که سیاست عدالت توزیعی و جهت‌گیری‌شده به سمت فرودستان چگونه به یکی از مهمترین منابع مشروعیت‌ در نظام جمهوری‌اسلامی تبدیل شد؟ یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که سیاست مذکور برساخته انحصاری جمهوری‌اسلامی نیست، بلکه محصول یک روند تاریخی است که غالب نیروهای سیاسی ایران معاصر در ایجاد آن نقش داشته‌اند. جمهوری‌اسلامی‌ایران بواسطه پایگاه گسترده خود از زمان تأسیس در میان اقشار آسیب‌پذیر، امکان بهره‌گیری مطلوب از این منبع مشروعیت‌بخش را داشته است. واکاوی پیوند مشروعیت سیاسی و عدالت اجتماعی به مثابه یک امر تاریخی، از دوران پیش تا پس از انقلاب، هدف اساسی پژوهش حاضر است.

مشاهده مقاله

تاملی در اندیشۀ سیاسی شهید مطهری پیرامون مردم‌سالاری دینی

مسعود کاویانی؛ علی شیرخانی؛ مقصود رنجبر

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 25 دی 1402

چکیده

مردم سالاری دینی از مهمترین دغدغه‌های امروزین جامعه فرهیختگانی است. این نظریه از انقلاب مشروطه در ادبیات سیاسی ایران جلوه گر، و پس از انقلاب اسلامی به عنوان پاسخ به پرسش از مشروعیت این نظام تثبیت شد.(پیشینه). ... بیشتر مردم سالاری دینی از مهمترین دغدغه‌های امروزین جامعه فرهیختگانی است. این نظریه از انقلاب مشروطه در ادبیات سیاسی ایران جلوه گر، و پس از انقلاب اسلامی به عنوان پاسخ به پرسش از مشروعیت این نظام تثبیت شد.(پیشینه). با این حال این نظریه همواره مورد مناقشه بوده است؛ عده ای با تمسک به مولفه های لیبرال دموکراسی، آن را فاقد معیارهای مردم سالار و برخی نیز با توجه به مولفه هایی از قبیل مشارکت، رضایت مردم و تقسیم قوا آن را بهترین الگوی مردم سالاری می دانند(مساله). شهید مطهری از جمله متفکران نوگرا و معرفت اندیشی است که درباره مردم سالاری دینی نظریه پردازی کرده است. از آنجا که وی مهمترین نظریه پرداز انقلاب به شمار می‌آید، شایسته است نظریه‌ی این متفکر واکاوی شود.مقاله حاضر با روش تحلیلی انتقادی مبتنی بر هرمنوتیک مولف محور قصدگرای اسکینر در صدد نقد و بررسی این نظریه است(روش)؛ و به طور مشخص در پی آن است که این نظریه مبتنی بر چه اصولی است و چه نقدی برآن وارد است؟(سوال). این نظریه، مردم سالاری را به مثابه روش قلمداد کرده و با تاکید بر امکان مردم سالاری دینی، شان نظارتی برای ولی فقیه قائل است(فرضیه). یافته ها حاکی از آن است که بر اساس نظریه شهید مطهری دو موضوع آزادی و نقش مردم در حکومت از اهمیت بالایی برخوردار است اما جایگاه و عملکرد ولی فقیه به عنوان یکی از ارکان مردم سالاری دینی دارای ابهام است(یافته).

مشاهده مقاله

بررسی ویژگی های مسجد تراز در منظومه فکری امامین انقلاب اسلامی در فرایند تحقق تمدن نوین اسلامی

حمیدرضا منیری؛ سیدمحسن موسوی؛ محمدحسین صفری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 بهمن 1402

چکیده

مساله شناخت دقیق شاخص ها و بایسته های «مسجد تراز» در تمدن نوین اسلامی بعنوان اولین بستر خودسازی و جامعه پردازی و نیز نخستین نهاد عینی تمدن اسلامی است که مورد تاکید علمای دین به ویژه امامین انقلاب ... بیشتر مساله شناخت دقیق شاخص ها و بایسته های «مسجد تراز» در تمدن نوین اسلامی بعنوان اولین بستر خودسازی و جامعه پردازی و نیز نخستین نهاد عینی تمدن اسلامی است که مورد تاکید علمای دین به ویژه امامین انقلاب اسلامی است، ضروری می باشد. به همین منظور مقاله حاضر تلاش دارد شاخص‌ها و بایسته‌های «مسجد تراز» در فرایند تحقق تمدن نوین اسلامی از منظر امامین انقلاب اسلامی را شناسایی نماید. در مقام فرضیه و پاسخ به سوال اصلی باید گفت دیدگاه آیه الله خامنه ای با امعان نظر به مبنای تمدنی امام خمینی به عنوان راه حل شکل‌گیری مسجد تراز در نظر گرفته شده است. یافته ها و نتایج تحقیق مبتنی بر روش توصیفی و تحلیلی حاکی از این استکه ویژگی های مسجد تراز در منظومه فکری مقام معظم رهبری در فرایند تحقق تمدن نوین اسلامی و بر اساس مبنای تمدنی امام خمینی، عبارتند از: 1- ضرورت ایجاد تحولِ معنوی بوسیله مسجد. 2-ضرورت ایجاد تحولِ شناختی بوسیله مسجد با داشتن کارکردهای ذیل: الف: مدرسه و محل تعلیم ب: تبلیغ و آگاه‌ سازی افکار عمومی پ: پایگاه مقابله با تهاجم فرهنگی و اعتقادی. 3- ضرورت ایجاد تحولِ کارکردهای سیاسی –اجتماعی مسجد با داشتن کارکردهای ذیل الف: نظارت بر مساجد از شوءن حکمرانی ب: محل اتخاذ تصمیم های مهم سیاسی پ: محل اطلاع رسانی در ابعاد مختلف ث: محلی برای تجمع جهادگران، مقدمات دفاع و مداوای مجروحان جنگی ح: کانون فعالیت‌ های اجتماعی مانند کمک‌ رسانی، همدلی و مشاوره خ: کانونی برای مقاومت در برابر استبداد و ظلم ستمگران.

مشاهده مقاله

رویکردی برساخت‌گرایانه به نظریه‌های هویت و مسئله شهروندی در عصر جمهوری اسلامی ایران

سیدصادق حقیقت؛ محمدحسین نوروزی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 بهمن 1402

چکیده

شهروندی به‌عنوان حق عاملیت مدنی انسان، بنیادی‌ترین مؤلفه معرفتی و روشی حکمرانی در عصر کنونی محسوب می‌شود. به‌نحوی‌که نمی‌توان از مردم‌سالاری بدون ابتنا بر شهروندی سخن گفت. به همین جهت کیفیت شهروندی ... بیشتر شهروندی به‌عنوان حق عاملیت مدنی انسان، بنیادی‌ترین مؤلفه معرفتی و روشی حکمرانی در عصر کنونی محسوب می‌شود. به‌نحوی‌که نمی‌توان از مردم‌سالاری بدون ابتنا بر شهروندی سخن گفت. به همین جهت کیفیت شهروندی و تلاش در جهت حمایت و توسعه آن و همچنین افزایش پیوند شهروندان و حکومت یکی از مهم‌ترین ملاک‌ها در ارزیابی کیفیت حکمرانی در کشورها محسوب می‌شود. ناظر به اهمیت مسئله شهروندی در سازوکار حکمرانی عصر مدرن، نوشتار پیش‌رو سعی دارد از منظر برساخت گرایانه به بررسی نسبت نظریه‌های هویتی و مسئله شهروندی در عصر جمهوری اسلامی ایران بپردازد. پیش انگاشت مقاله آن است که امر شهروندی در عصر ج.ا.ا فارغ از نظریه‌های هویتی، معنا و امکان تحقق نخواهند یافت و مسائل و چالش‌های پیش‌روی آن فارغ از مناسبات جریان‌های هویتی قابل شناسایی نیست. نتایج پژوهش نیز بر امر اذعان دارد که مسئله شهروندی و توسعه آن، از یک سو در بستر مناسبات منابع هویتی در ایران نهفته است و از سوی دیگر منوط به بازاندیشی در دو مؤلفه عاملیت و فردیت است و سوم آن که هر یک از نظریه‌های هویت، به تناسب چهارچوب معرفتی خود، قرائت متفاوت را از امر هویت ارائه نموده‌اند و این امر امکان‌های متفاوتی را در نسبت با مسئله شهروندی فراهم می‌نماید. چهارچوب روشی حاکم بر مقاله منبعث از نظریه «ساخت واقعیت اجتماعی» پیتر برگر و تامس لاکمن خواهد بود.

مشاهده مقاله

بازنمایی استکبارستیزی در دانشگاه های ایران

لیلا سنگی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 اسفند 1402

چکیده

استکبارستیزی و مشارکت آگاهانه جامعه دانشگاهی در آن، یکی از وجوه فعالیت‌های سیاسی در بستر دانشگاه-های کشور است. مشارکت جامعه دانشگاهی در امر سیاسی از دهه سی قرن پیش شروع شده و کماکان ادامه دارد. در عرصه‌های ... بیشتر استکبارستیزی و مشارکت آگاهانه جامعه دانشگاهی در آن، یکی از وجوه فعالیت‌های سیاسی در بستر دانشگاه-های کشور است. مشارکت جامعه دانشگاهی در امر سیاسی از دهه سی قرن پیش شروع شده و کماکان ادامه دارد. در عرصه‌های مختلف تاریخ معاصر ایران و در حوادث مهمی چون 16 آذر 1332 و 13 آبان 1357 شاهد نقش-آفرینی جامعه دانشگاهی در کنار سایر اقشار جامعه در ترسیم مسیر تحولات کشور بوده‌ایم. همانگونه که رهبر معظم انقلاب بیان نمودند سابقه استکبارستیزی دانشجویان ایرانی به روز 16 آذر سال 32 و مخالفت آنان با حضور نیکسون معاون رئیس‌جمهور آمریکا در دانشگاه تهران به دنبال کودتای آمریکایی 28 مرداد همان سال بر-می‌گردد. هدف از نگارش این مقاله شناسایی مصادیق استکبارستیزی در دانشگاه‌های ایران است و در این چارچوب درصدد پاسخگویی به این سئوال هستیم که استکبارستیزی در دانشگاه‌های ایران چگونه بروز و ظهور می یابد. روش تحقیق به صورت توصیفی ـ تحلیلی بوده و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و کتب، پایان‌نامه‌ها و مقالات علمی – پژوهشی، استکبارستیزی در جامعه دانشگاهی در دوره پس از پیروزی انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است. فرضیه اصلی این مقاله به این نکته می‌پردازد که استکبارستیزی در جامعه دانشگاهی ایران بیشتر نمادین بوده و به صورت حرکت‌های نمادین چون شرکت در راه‌پیمایی 13 آبان؛ روز ملی مبارزه با استکبار و آتش زدن پرچم و یا بیان شعارهایی در رد سیاست‌های استکبارگران خود را متجلی می‌نماید. استکبارستیزی در دانشگاه‌های ایران در قالب‌هایی چون فعالیت‌های علمی – پژوهشی، برگزاری نشست‌های علمی، برگزاری نشست‌های خبری و شرکت در راه‌پیمایی بازنمایی می‌شود.

مشاهده مقاله

تحلیل مضمون «قانون‌مداری» و ارتباط آن با افزایش سرمایه اجتماعی در منظومه فکری حضرت آیت الله خامنه‌ای

سید حسین افتخار افضلی؛ ابراهیم کلانتری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 اسفند 1402

چکیده

بهره‌گیری از مزایا و ثمرات سرمایه اجتماعی به منظور دستیابی به اهداف والای نظام سیاسی، در صورتی در سطح جامعه رخ می‌دهد که بتوان از تأثیر هنجارها و شبکه‌های تسهیل کننده آن اطلاع پیدا کرد. قانون‌مداری ... بیشتر بهره‌گیری از مزایا و ثمرات سرمایه اجتماعی به منظور دستیابی به اهداف والای نظام سیاسی، در صورتی در سطح جامعه رخ می‌دهد که بتوان از تأثیر هنجارها و شبکه‌های تسهیل کننده آن اطلاع پیدا کرد. قانون‌مداری به عنوان امری که همواره از ضروریات زندگی اجتماعی بشر بوده است از جمله هنجارهایی است که نقشی مهم در تحکیم ساختارهای گروه و افزایش سرمایه اجتماعی دارد. بدین منظور پژوهش حاضر به دنبال واکاوی و کشف شبکه مضامین اصلی و مرکزی «قانون‌مداری»، از طریق الگوی تحلیل مضمون، در منظومه فکری حضرت آیت الله خامنه‌ای می‌باشد. در این پژوهش، ضمن تبیین روش تحلیل مضمون و با استفاده از تکنیک تحلیل شبکه مضامین، بعد از مطالعه، تجزیه و بازآرایی دقیق 950 داده متن اصلی، نهایتاً تعداد 6 مضمون مرکزی و فراگیر «قانون‌مداری» به عنوان مؤلفه افزایش سرمایه اجتماعی، در منظومه فکری مقام معظم رهبری، تشریح و مورد تحلیل قرار گرفت. در انتها نیز سه راهکار برای تقویت سرمایه اجتماعی در این زمینه پیشنهاد گردید. نخست: همه افراد جامعه به ویژه کارگزاران و نخبگان نسبت به پایبندی به قانون کاملاً متعهد باشند. دوم: قوه مقننه با یک عزم جدی به دنبال تنقیح و اصلاح قوانین زائد، ناقص، متضاد و مبهم باشد. سوم: نظارت بر اجرای درست و صحیح و به موقع قانون نیز یکی دیگر از وظایف روشن و غیرقابل چشم‌پوشی از سوی مراکز مربوطه می‌باشد، که می‌تواند تا حد بسیاری در بهبود اعتماد و ارتقای سرمایه اجتماعی مؤثر باشد.