نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

3 دانشیار گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

مبانی فکری عقیدتی حقوق ملت در قانون مشروطه و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از موضوعاتی است که محل بحث و اختلاف نظر است و کمتر مورد توجه قرار گرفته است. همین امر دستمایه نگارش مقاله حاضر شده است. هدف مقاله حاضر بررسی این سوال است که مبانی فکری عقیدتی حقوق ملت در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و مشروطه از منظر جامعه‌شناسی سیاسی چیست؟ فرضیه مقاله نیز عبارت است از:« تحولات سیاسی اجتماعی داخلی مانند تعامل با دنیای خارج و کشورهای اروپایی و همچنین حوادث خارجی مانند شکست روسیه از ژاپن مبانی جامعه شناسی سیاسی حقوق ملت در قانون مشروطه است. ادامه رویکرد آزادی‌خواهی در انقلاب اسلامی 1357 نیز مبانی جامعه شناسی سیاسی حقوق ملت در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است. مقاله حاضر توصیفی تحلیلی است و از روش کتابخانه‌ای برای بررسی موضوع مورد اشاره استفاده ‌شده است. یافته‌ها بر این امر دلالت دارد که حوادث مختلفی مانند شکست ایران از روسیه، تحولات صنعتی شدن و انقلاب‌هایی مانند انقلاب فرانسه به‌عنوان عامل خارجی و اعزام دانشجویان ایران به خارج از کشور و تعامل آن‌ها با دنیای خارج از ایران، ناتوانی قاجارها در اداره درست امور کشور و نارضایتی طبقات مختلف ازجمله بازاریان و هم‌چنین نقش روحانیت زمینه‌های مشروطه و تحقق حقوق ملت در متمم قانون اساسی مشروطه را فراهم آورد. نتیجه اینکه ادامه روند ضد استبدای و مطالبات مردمی در جریان انقلاب اسلامی باعث تدوین فصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به تاسی از قانون مشروطه شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Political Sociology Investigation of the Intellectual and Ideological Foundations of Nation's Rights in the Constitution of the Islamic Republic of Iran and the Constitution

نویسندگان [English]

  • Mostafa Amiri 1
  • Samaneh Rahmatifar 2
  • Ali Akbar Gorji Azandaryani 3

1 PhD student, Department of Public Law, Faculty of Law, Theology and Political Sciences, Islamic Azad University, Tehran, Iran

2 Associate Professor of Law Department, Faculty of Humanities, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran

3 Associate Professor of Public Law Department, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The intellectual and ideological foundations of the nation's rights in the constitutional law and the constitution of the Islamic Republic of Iran is one of the topics that is the subject of debate and disagreement and has received little attention. Therefore, this is the basis for writing the present study. The aim of this paper is to examine the question of what are the ideological foundations of the nation's rights in the constitution of the Islamic Republic of Iran and the constitution from the perspective of political sociology. The hypothesis of the article is: Internal socio-political developments, such as interaction with the outside world and European countries as well as external events, such as the defeat of Russia against Japan are the foundations of the political sociology of the nation's rights in the constitutional law. The continuation of the libertarian approach in the Islamic Revolution of 1979 is also the basis of the political sociology of the nation's rights in the Constitution of the Islamic Republic of Iran. The present study is descriptive and analytical, and the library method was employed to explore the mentioned topic. The findings indicate that various events, such as the defeat of Iran by Russia, industrialization developments and revolutions, such as the French Revolution as a foreign factor and the sending of Iranian students abroad and their interaction with the world outside of Iran, the inability of the Qajars to manage the affairs of the country properly and the dissatisfaction of various classes,.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Constitution
  • Constitutional Law
  • Equality
  • Freedom
  • Nation'
  • s Rights
  • Security
اشرف، احمد(1359). موانع تاریخ رشد سرمایه‌داری در ایران (دوره قاجاریه)، چاپ اول، تهران: انتشارات زمینه.
افضلی، رسول(1388). دو نظام سیاسی- جغرافیایی در ایران، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
آدمیت، فریدون(1365). اندیشه ترقی و حکومت قانون، چاپ اول، تهران: خوارزمی.
بابایی زارچ، علی‌محمد(1383). امت و ملت در اندیشه امام خمینی، چاپ دوم، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
البرزی ورکی، مجید(1389). حقوق بشر دوستانه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مطالعات حقوق خصوصی، 40(1): 21-41.
بشیریه، حسین(1386). آموزش دانش سیاسی، چاپ هشتم، تهران: نشر نگاه معاصر.
بهمنی قاجار، محمدعلی(1387). مبانی و سیر تحول آزادی و امنیت شخصی، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، 22(11): 166-187.
پورممتاز، علیرضا(1378). فرهنگ وبستر (فرهنگ و گنجواژه- براساس فرهنگ و گنج‌واژه وبستر انگلیسی - انگلیسی - فارسی)، چاپ اول، تهران: انتشارات فراآوری اطلاعات مهندسی دانشگاهی.
پیلتن، فرزاد(1389). وضع مطبوعات پیش و پس از انقلاب مشروطه، اطلاعات سیاسی – اقتصادی، 45(278): 251-228.
تنکابنی، حمید(1389). تأثیر انقلاب مشروطیت در دیوان‌سالاری دوره قاجار، جستارهای تاریخی، 1(1): 44-21.
جوانی، احمد(1389). اندیشه سیاسی حاج‌آقا نورالله در مشروطه اصفهان، معرفت، 19(۱۵۳): 96-87.
حافظ‌نیا، محمدرضا؛ احمدی‌پور، زهرا و قادری حاجت، مصطفی(1389). سیاست و فضا، چاپ اول، مشهد: انتشارات پاپلی.
حبیب‌زاده، محمدجعفر و رحیمی‌نژاد، اسماعیل(1386). کرامت انسانی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مدرس علوم انسانی، 11(۴): 51-82.
حسینی، سیده‌مطهره(1390). نقش منطقة آذربایجان در انقلاب مشروطه، سیاست، 41(۳): 77-92.
حقانی، مستانه (1378). ترجمه فرهنگ جامع آکسفورد، چاپ دهم، تهران: انتشارات رهنما.
خانی آرانی، الهه و برزگر، ابراهیم(1389). بازتاب انقلاب اسلامی ایران بر اروپای غربی، مطالعات انقلاب اسلامی، 8(26): 125-152.
خورشیدی آباد شاپوری، حسن؛ توسلی نائینی، منوچهر و احمدی، سید محمدصادق(1401). جایگاه مشارکت سیاسی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، جامعه شناسی سیاسی انقلاب اسلامی، 3(4): 233-252.
دیلمی ­معزی، امین(1389). مطالعة مقایسه‌ای اختلافات نظری غرب‌گرایان و روحانیون مذهبی در انقلاب مشروط ایران، رهیافت انقلاب اسلامی، ۴ (۱۲): 31-48.
رفیع پور، فرامرز(1379). توسعه و تضاد، چاپ چهارم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
سالوین ‌شاپیرو، ‌جان(1385). لیبرالیسم (معنا و تاریخ آن)، ترجمه‌ محمد ‌سعید ‌حنایی، چاپ دوم، تهران: انتشارات مرکز.
سردارنیا، خلیل‌الله(1389). چرا جنبش مشروطه‌خواهی به جامعه مدنی پایدار و قانونمند نینجامید؟، اطلاعات سیاسی اقتصادی، 45(278): 174-191.
شجیعی، زهرا (1372). نخبگان سیاسی ایران، جلد چهارم، چاپ سوم، تهران: انتشارات سخن.
شهرام نیا. امیر مسعود(1379). پارلمانتاریسم در ایران، چاپ اول، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
شیخ شعاعی، محمدعلی(1386). ناسیونالیسم از دیدگاه اسلام، چاپ سوم، قم: انتشارات دفتر عقل.
عمیدزنجانی، عباسعلی(1383). درآمدی بر فقه سیاسی (مروری بر کلیات و مبانی حقوق اساسی)، چاپ اول، تهران: امیرکبیر.
عمیدزنجانی، عباسعلی(1366). فقه سیاسی، چاپ اول، جلد دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
غمامی، سیدمحمد(1387). قانون اساسی گرایی در دوران مشروطه و تحولات پس‌ از آن، اطلاع‌رسانی گواه، 5(12): 51-60.
فخر زارع، حسین(1390). گفتمان عدالت در انقلاب اسلامی، چاپ اول، تهران: انتشارات کانون اندیشه جوان.
قاسم‌زاده، قاسم(1334). حقوق اساسی، چاپ ششم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
قاضی، ابوالفضل(1383). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات دادگستر.
قاضی‌، ابوالفضل(1370). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، چاپ ششم، تهران: نشر میزان.
قریشی محمدی، فاطمه السادات(1401الف). بررسی جامعه‌شناسی سیاسی فصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در پرتو اسناد بین‌المللی، جامعه شناسی سیاسی انقلاب اسلامی، 3(3): 223-246.
قریشی محمدی، فاطمه السادات(1401ب). الزامات تحقق تمدن نوین اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی در حوزه حقوق اجتماعی و سیاسی، جامعه شناسی سیاسی انقلاب اسلامی، 3(1): 219-238.
کاتوزیان، ناصر(1383). اصول منطقی حاکم بر تفسیر قانون اساسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 15(66): 329- 339.
کواکبیان، مصطفی(1380). گفتمان آزادی و مردم‌سالاری در انقلاب، اندیشه انقلاب اسلامی، 1(1): 112-111.
مجتهدزاده، پیروز(1391). جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات سمت.
مدنی، جلال‌الدین(1362). تاریخ سیاسی معاصر ایران، جلد اول، چاپ سوم، قم: انتشارات دفتر انتشارات اسلامی.
مدنیان، غلامرضا(1392). تضمین حقوق و آزادی‌های اساسی شهروندان در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: نشر خبر آنلاین.
ملایی توان. علیرضا(1391). تبیین ریشه‌های اجتماعی و اقتصادی انقلاب مشروطه، مطالعات تاریخ اجتماعی، 2(2): 135-159.
منصور، جهانگیر(1391). قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، چاپ ششم، تهران: نشر دوران.
مورگنتا، ‌هانس. جی(1389). ‌سیاست میان ملت‌ها، ترجمه ‌حمیرا ‌مشیر ‌زاده، چاپ اول، تهران: ‌انتشارات ‌دفتر ‌مطالعات ‌سیاسی ‌و ‌بین‌المللی.
مهرپور، حسین(1391). مختصر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، چاپ سوم، تهران: نشر دادگستر.
جهانگیری، مهرداد(1394). حقوق شهروندی در ادبیات طنز دوره مشروطه، تهران: نشر روزنامه جام جم.
مؤذن زادگان، حسنعلی(1377). حقوق دادخواهی دفاع در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دیدگاه‌های حقوقی، 5(9): 131-148.
ویژه، محمدرضا(1394). مبانی نظری و ساختار دولت حقوقی، چاپ هفتم، تهران: انتشارات جنگل.
هاشمی، سید محمد(1382). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، چاپ پنجم، تهران: نشر میزان.