جامعه شناسی سیاسی انقلاب اسلامی

انقلاب اسلامی ایران، نقشه راه جهان گرایی در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)

علی بیژنی؛ احمد یوسف پور

دوره 1، شماره 1 ، خرداد 1399، ، صفحه 1-26

چکیده

  در اندیشه امام خمینی(ره)، با توسعه حوزه مسئولیت‌های نظام اسلامی، هدف از تأسیس چنین نظامی در سه سطح ملی، منطقه‌ای (اسلامی) و جهانی تعریف می‌شود. لذا رویکرد جامع ایشان به نظام سیاسی اسلام در دوران عدم قیادت ...  بیشتر در اندیشه امام خمینی(ره)، با توسعه حوزه مسئولیت‌های نظام اسلامی، هدف از تأسیس چنین نظامی در سه سطح ملی، منطقه‌ای (اسلامی) و جهانی تعریف می‌شود. لذا رویکرد جامع ایشان به نظام سیاسی اسلام در دوران عدم قیادت امام معصوم، ازنوع برون‌گرا و جهان‌گرایانه است. یعنی ایشان تلاش در جهت توسعه نفوذ اسلام در دنیا را مسئولیت اصیل دولت اسلامی در ورای مرزهای ملی می‌داند. در منظر امام، راه موفقیت چنین رویکرد جهان‌گرایانه اسلامی، در صدور انقلابی است که به تحقق یک حکومت اسلامی کارآمد انجامیده است. اندیشه صدور، آرمان مشترک اغلب انقلاب‌هاست که البته نوع و ماهیت چنین اقدامی در انواع آن‌ها متفاوت ‌است. در اندیشه و سیره سیاسی امام خمینی مبتنی بر مبانی دینی، صدور دارای مختصات خاص خود است. در این رویکرد آرمان‌گرایی واقع‌بینانه، صدور انقلاب اسلامی یک راهبرد با دو وجه راهبردی است که بر اساس نفع طرفین، به تأمین منافع ملی توأمان با پیگیری مسئولیت‌های فراملی می‌انجامد. سؤال اصلی این است که در اندیشه امام خمینی، دولت اسلامی جهت تحقق جهانگرایی اسلامی، چگونه باید گام بردارد و این مجموعه مسئولیت فرا ملی دولت اسلامی، چه نسبتی با منافع ملی برقرار می کند؟

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 709.64 K

بازفهمی «نهاد دولت» و تاثیر آن بر توسعه در ایران دوره جهموری اسلامی

علیرضا صحرایی

دوره 1، شماره 3 ، آذر 1399، ، صفحه 1-34

چکیده

  موضوع تحول در شکل‌گیری نهاد دولت یا دولت‌سازی در دهه‌های اخیر در بحث توسعه به یکی از چالش برانگیزترین مسایل در علوم سیاسی بوده است. براساس نظریات نونهادگرایان، دولت به عنوان یک کارگزار مستقل مجدداً ...  بیشتر موضوع تحول در شکل‌گیری نهاد دولت یا دولت‌سازی در دهه‌های اخیر در بحث توسعه به یکی از چالش برانگیزترین مسایل در علوم سیاسی بوده است. براساس نظریات نونهادگرایان، دولت به عنوان یک کارگزار مستقل مجدداً به متن مطالعات علوم اجتماعی و سیاسی بازگشته و توانسته است به عنوان یک کارگزار فعال و مستقل در تحولات اقتصادی و اجتماعی نقش مستقل و فعال ایفا نماید. بنابراین نهاد دولت در پروسه توسعه‌یافتگی از اهمیت بالایی برخوردار است. این مقاله تلاش دارد تا با روش نهادگرایی و با استفاده از منابع اسنادی-کتابخانه ای به این سوال محوری پاسخ دهد که علیرغم گذشت بیش از یکصدسال از عمر دولت در ایران، چرا هنوز دولت مدرن به عنوان یک «نهاد» در ایران (خصوصاً در دوره مورد بحث ما یعنی جمهوری اسلامی) شکل نگرفته و در نتیجه نهاد دولت از کارایی لازم در امر توسعه برخوردار نیست. در پاسخ به سوال فوق می‌توان این فرضیه را مطرح نمود: انقلاب اسلامی ایران شروعی انعطاف‌پذیر با پدیده دولت ملی داشت، همچنین قالب دولت ملی به معنای سازوکارها و ساختارهای دولتی شکل‌گرفته در زمان پهلوی در دوره جمهوری اسلامی نیز حفظ شد. اگرچه ماهیت رژیم در جمهوری اسلامی هویتی اسلامی داشت و حکومت‌ها هم از نظر نهادینگی حقوقی و قانونی برخوردار هستند، اما به علت اولویت اهداف و آرمانهای کلان(نظیر تاسیس امت واحده جهانی) و بقای نقش متغیر درآمد نفت در نظام اقتصادی-سیاسی ایران ، پدیده دولت-ملت تکمیل نشده و نهاد دولت از کارآمدی ضعیفی در امر توسعه برخوردار بوده است.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 918.08 K

بازتولید پرسمان مشارکت سیاسی - اجتماعی زنان در گفتمان انقلاب اسلامی

فرانک سیدی

دوره 2، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 7-28

چکیده

  مقاله حاضر به بررسی و تبیین مشارکت سیاسی اجتماعی زنان به صورت مقایسه ای می پردازد. با این رویکرد، که زنان به عنوان فاعلان وگنشگران جامعه هستند، می توان اهداف عام وخاصی را برای مقاله درنظر گرفت، که از اصلی ...  بیشتر مقاله حاضر به بررسی و تبیین مشارکت سیاسی اجتماعی زنان به صورت مقایسه ای می پردازد. با این رویکرد، که زنان به عنوان فاعلان وگنشگران جامعه هستند، می توان اهداف عام وخاصی را برای مقاله درنظر گرفت، که از اصلی ترین اهداف این مقاله، پاسخ به پرسمان های مشارکت زنان است. توسعه مشارکت زنان و تحولات حاصل از آن در چند دهه گذشته پرسمان هایی را بازتولید کرده است. در این بررسی باروش کتابخانه ای و اسنادی و با رویکرد تحلیلی – توصیفی و استنتاجی تلاش شده پاسخ به پرسمان ها براساس گفتمان های موجود مورد واکاوی قرار گیرد. نتایج حاکی از آن است، درقبل از انقلاب مشارکت سیاسی زنان در نتیجه گفتمان های ناشی از ستیز بین مشروطه و مشروعه (مشروطیت) یا بین سنت ومدرنیته (پهلوی) قرار داشت و در بعد از انقلاب نیز ستیز بین برابری و نابرابری حاکم می گردد. با توجه به تاثیر ایدئولوژی در معنا و مسیر گفتمان، با تغییر ایدئولوژی به ترتیبی که از گفتمان سنتی به مدرن وسپس سازندگی و تکنوکرات می رسیم، به تدریج آشنایی بیشتر با حقوق شهروندی صورت گرفته و مشارکت با مطالبه گری جدی توام شده و تنوع مطالبات ایجاد می گردد و زمینه برای بازگشت به خویشتن خویش و آزادی درونی و نوآوری و خلاقیت فراهم می گردد.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 570.05 K

گفتمان انقلاب اسلامی و طبقه متوسط

علی فلاح نژاد

دوره 2، شماره 3 ، آذر 1400، ، صفحه 7-24

چکیده

  رابطه گفتمان انقلاب اسلامی و طبقه متوسط از جمله مسائل مهم در حوزه مباحث انقلاب اسلامی و جامعه شناسی سیاسی انقلاب به شمار می آید. تحولات گفتمانی انقلاب اسلامی در بعد دال های شناور، حرکت سینوسی را در رابطه ...  بیشتر رابطه گفتمان انقلاب اسلامی و طبقه متوسط از جمله مسائل مهم در حوزه مباحث انقلاب اسلامی و جامعه شناسی سیاسی انقلاب به شمار می آید. تحولات گفتمانی انقلاب اسلامی در بعد دال های شناور، حرکت سینوسی را در رابطه میان گفتمان انقلاب اسلامی و طبقه متوسط موجب شده، که به نوبه خود زمینه تغییر و تحولات مختلفی در پهنه سیاست ایران در عصر جمهوری اسلامی شده است. پرسش پژوهش حاضر معطوف به چگونگی رابطه میان گفتمان انقلاب اسلامی و طبقه متوسط است. فرضیه مقاله عبارت است از اینکه: به دلیل نقش آفرینی پر رنگ طبقه متوسط در عرصه حکمرانی مدرن، دولت های عصر جمهوری اسلامی، بر اساس خرده گفتمان خود، در تعامل با طبقه متوسط پاسخ زیبنده خود را ارایه داده اند. روش تحقیق، توصیفی تحلیلی است و روش گردآوری داده ها نیز کتابخانه ای می باشد. یافته پژوهش حاکی از آن است که بیشتر خرده گفتمان های انقلاب اسلامی با توجه به دال های شناور مطرح خود در صدد ارایه ترجیحات نسبت به لایه های سنتی و جدید طبقه متوسط بوده اند و بر اثر این ترجیحات موجب کاهش یا افزایش نیرو و توان طبقه متوسط یا لایه های سنتی و جدید آن شده اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 432.36 K

بررسی علل اجتماعی شکل گیری انقلاب اسلامی

حسین رحمانی تیرکلایی

دوره 3، شماره 1 ، خرداد 1401، ، صفحه 7-23

چکیده

  انقلاب اسلامی زمانی شکل گرفت که دنیای مادی قائل به پایان یافتن عصر دین‌گرایی در عالم بود. به همین سبب دستگاه محاسباتی و جامعه‌شناختی غرب در خصوص پیش‌بینی و همچنین تحلیل این پدیده به خطای راهبردی افتاد. ...  بیشتر انقلاب اسلامی زمانی شکل گرفت که دنیای مادی قائل به پایان یافتن عصر دین‌گرایی در عالم بود. به همین سبب دستگاه محاسباتی و جامعه‌شناختی غرب در خصوص پیش‌بینی و همچنین تحلیل این پدیده به خطای راهبردی افتاد. امروزه نیز جنبه‌های بسیاری از چرایی انقلاب اسلامی و توفیقات آن از حیث جامعه‌شناختی مبهم باقی مانده است؛ به سبب همین ضرورت، نگارنده در این اثر با روشی توصیفی ـ تحلیلی به دنبال بررسی علل اجتماعی شکل-گیری انقلاب اسلامی است و در نهایت بدین نتیجه رسیده که عوامل شکل-دهنده به انقلاب اسلامی، به سبب تحقق عوامل جداکننده از رژیم شاهنشاهی و عوامل محرّک به حکومت دینی پدید آمده که شرط شکل‌گیری هر انقلاب جامعی این دو عنصر است و از آن جمله می‌توان به عواملی چون انزجار از فساد حاکم، فقدان آزادی سیاسی بر جوّ جامعه و بالا رفتن سطح بصیرتی و به فعلیت رساندن ظرفیت‌های درونی و... اشاره داشت.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 234.91 K

واکاوی نهادی سرمایه اجتماعی زنان و تأثیر آن در انتخابات مجلس شورای اسلامی

لیلا سنگی

دوره 3، شماره 2 ، شهریور 1401، ، صفحه 7-29

چکیده

  سرمایه اجتماعی مجموعه‌ای از مفاهیمی چون اعتماد، هنجارها، روابط و شبکه‌هاست که باعث ایجاد ارتباط و مشارکت بهینه بین اعضای یک جامعه می‌شود و در نهایت منافع متقابل افراد جامعه را تامین خواهد کرد. نهادگرایان ...  بیشتر سرمایه اجتماعی مجموعه‌ای از مفاهیمی چون اعتماد، هنجارها، روابط و شبکه‌هاست که باعث ایجاد ارتباط و مشارکت بهینه بین اعضای یک جامعه می‌شود و در نهایت منافع متقابل افراد جامعه را تامین خواهد کرد. نهادگرایان از عوامل نهادی نظیر سنت‌ها، آداب و رسوم، فرهنگ و مذهب تحت عنوان قیود غیر رسمی و به عنوان عوامل تأثیرگذار بر ادراک فرد نام می‌برند که این پارامترها در ایجاد سرمایه اجتماعی افراد نقش‌آفرینی می‌کنند. نهادها به مثابه قواعد بازی در یک ساختار سیاسی- اجتماعی هستند و بستر نهادی شامل هر دو بخش نهادهای رسمی و نهادهای غیر رسمی است که قواعد اخلاقی و هنجارهای ارزشی، مجموع باورها و اعتقاداتی که رفتار انسانی را تنظیم می‌کند، را در بر می‌گیرد. رویکرد نهادگرایی به سرمایه اجتماعی به عنوان متغیر وابسته توجه دارد. با توجه به پژوهش‌های صورت گرفته رابطه معناداری میان سرمایه اجتماعی و افزایش میزان مشارکت سیاسی در جوامع مختلف وجود دارد. به هر میزان سرمایه اجتماعی افراد افزایش یابد از شانس بالاتری برای حضور در ساختار قدرت برخوردار خواهند شد. در اینجا تلاش می‌گردد تا رابطه میان سرمایه اجتماعی زنان و حضور آنان در مجلس شورای اسلامی مورد تبیین قرار گیرد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 812.11 K

روحانیت، حکومت و توسعه سیاسی در ایران معاصر

علیرضا صالحی؛ مصطفی ابطحی؛ ابوالقاسم طاهری

دوره 3، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 7-24

چکیده

  نگرش متفاوت فقهای عصر مشروطه نسبت به ماهیت دولت در عصر غیبت و تفاوت نقطه عزیمت آن‌ها از اصل اولیه عدم جواز تشکیل حکومت در عصر غیبت باعث اختلاف رویکرد درباره چگونگی تشکیل حکومت در دوران مشروطه و ارائه ...  بیشتر نگرش متفاوت فقهای عصر مشروطه نسبت به ماهیت دولت در عصر غیبت و تفاوت نقطه عزیمت آن‌ها از اصل اولیه عدم جواز تشکیل حکومت در عصر غیبت باعث اختلاف رویکرد درباره چگونگی تشکیل حکومت در دوران مشروطه و ارائه دو نوع مدل حکومتی توسط آنان گردید. مقاله حاضر در پاسخ به این سؤال که رویکرد فقهای عصر مشروطه درباره ماهیت حکومت چه تأثیری بر فرآیند تشکیل و نهادینه‌سازی سلطنت مشروطه و به‌تبع آن بر فرآیند توسعه سیاسی در ایران معاصر داشته؟ با استفاده از روش توصیفی– تحلیلی در چارچوب مطالعات جامعه‌شناسی تاریخیِ تفسیری، معتقد است: عدم انسجام نظری فقهای عصر مشروطه در مواجهه با سلطنت مشروطه، به‌تدریج باعث ایجاد مرزبندی‌هایی در جامعه شد؛ به‌گونه‌ای که برخی تأسیس نهادهای جدید را مخالف موازین شرعی قلمداد کرده مبارزه با آن را واجب و در مقابل عده‌ای حفظ اساس اسلام را منوط به‌شکل‌گیری چنین نهادهایی دانسته، تلاش برای تشکیل آن‌ها را جهاد فی سبیل الله معرفی کردند. بر اساس یافته‌های این پژوهش، تقدس بخشی به رفتارهای سیاسی ذیل عناوین شرعی، لاجرم جامعه معاصر ایران را به سمت چندپارگی‌های اجتماعی، سیاسی و حقوقی سوق داد و حالتی متصلب به شکاف‌های ایجادشده داد؛ وضعیتی که باعث بروز درگیری‌های فیزیکی و حذف بسترهای گفتگوی مسالمت‌آمیز میان دو گروه حامیان و مخالفان حکومت مشروطه و ایجاد اختلال در روند نهادینه‌سازی سلطنت مشروطه به‌عنوان یکی از شاخص‌های حکومت قانون شد و به‌تبع آن فرآیند توسعه سیاسی در ایران معاصر را نیز تحت‌الشعاع قرار داد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 429.11 K

بررسی جامعه شناسی سیاسی نقش مشارکت سیاسی در فهم دموکراسی مدرن بعد از انقلاب اسلامی ایران

علی شیاری؛ علی شکری

دوره 3، شماره 4 ، اسفند 1401، ، صفحه 7-21

چکیده

  پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان اثرگذاری مشارکت سیاسی در دموکراسی مدرن در جمهوری اسلامی ‎ایران انجام شده است، دموکراسی مدرن در اغلب کشورهای جهان یکی از اصلی ترین بخش‎های زندگی سیاسی امروزه بشر به شمار ...  بیشتر پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان اثرگذاری مشارکت سیاسی در دموکراسی مدرن در جمهوری اسلامی ‎ایران انجام شده است، دموکراسی مدرن در اغلب کشورهای جهان یکی از اصلی ترین بخش‎های زندگی سیاسی امروزه بشر به شمار می‎آید، و یکی از ارکان دموکراسی می‎تواند نقش مهمی‎در مشارکت و نظارت شهروندان بر عملکرد و تصمیمات کارگذاران نظام‎های سیاسی داشته باشد، پارلمان و نظام پارلمانی و نقش ویژه آن در کشورهای مختلف در امور انتخابات و در جمهوری اسلامی ‎بوده است، از این رو این پرسش مطرح می‎شود، که آیا می‎توان اینگونه تلقی کرد، که آیا مشارکت سیاسی می‎تواند، در دموکراسی مدرن تاثیر بسزایی داشته باشد یا نه ؟ هدف اصلی مقاله حاضر کاوش در خصوص مشارکت سیاسی در دموکراسی مدرن و در نظام جمهوری اسلامی ‎ایران بوده، پس می‎توان اینگونه بیان کرد، که یکی از محورهای اساسی روند تحولات سیاسی مخصوصا در کشورها، علی الخصوص در ایران، از مشروطه به بعد دموکراسی خواهی بوده است، در شرایط دموکراسی به عنوان یکی از مسئله‎های نظری و مهم جریان‎های فکری- سیاسی ایرانی اعم از سوسیالیسم، اسلام گرا و لیبرالیسم تداعی شده و این جریان‎ها از ارزشمندی و مطلوبیت دموکراسی سخن می‎گویند. در همین رابطه دموکراسی برآیند مشروعیت مردمی‎ و مشارکت مردمی‎ و نهادینه مبتنی بر قانون و قانونمندی و کنترل شده و تحت نظارت مرجع قانونی و در بردارنده تنوع و تکثر سیاسی است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 310.1 K

واکاوی و تحلیل پدیده مهاجرت بعد از انقلاب ، در رمان‌های پست‌مدرن رضا قاسمی از منظر مشترک ادبیات و جامعه شناختی

لیلا رهنما؛ نزهت نوحی؛ مهری تلخابی؛ حیدر حسن لو

دوره 4، شماره 1 ، خرداد 1402، ، صفحه 7-25

چکیده

  مقوله مهاجرت بی‌تردید یکی از موضوعات چالش‌برانگیز در دهه‌های اخیر قلمداد می‌شود که زمینه‌های مختلفی همچون جامعه، اقتصاد و فرهنگ را تحت‌تاثیر قرار داده‌است. بسیاری از نویسندگان معاصر بنا به جایگاه ...  بیشتر مقوله مهاجرت بی‌تردید یکی از موضوعات چالش‌برانگیز در دهه‌های اخیر قلمداد می‌شود که زمینه‌های مختلفی همچون جامعه، اقتصاد و فرهنگ را تحت‌تاثیر قرار داده‌است. بسیاری از نویسندگان معاصر بنا به جایگاه و اهمیت پدیده مهاجرت، این موضوع را دستمایه آثار خود قرارداده‌اند و با آثار خود رویکرد ادبی خاصی را در خارج از مرزهای سرزمین مادری پدید آورده‌اند. در میان رمان‌نویسان معاصر، رضا قاسمی را باید در شمار کسانی دانست که عمیقاً به موضوع مهاجرت پرداخته است. از یافته‌های این پژوهش که به روش توصیفی _ تحلیلی گردآمده برمی‌آید که نویسنده توانسته به‌خوبی وضعیت مهاجران ایرانی تبعیدشده از وطن را بازتاب دهد و روایتگر زندگی بشر امروز با دردها و رنج‌های پیوسته‌‌اش باشد. آثار قاسمی در عین داشتن ویژگی‌های ادبیات پسامدرنیستی، جهانی را ترسیم‌می‌کند که در آن بسیاری از ارکان زاییده باورها، عقاید، تضادها و حتی خرافات ذهن یک ایرانی در غربت است. عواملی همچون پریشانی ذهن راوی و ترس دائمی ناشی از دوری از وطن، بحران هویت و تناقض فرهنگی در هر سه رمان نویسنده دیده‌می‌شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 420.07 K

طراحی الگوی نظام جبران خدمات قضات در نظام قضایی جمهوری اسلامی ایران

محمود آرائی؛ عباس عباس پور؛ ایرج بابائی؛ محمدتقی تقوی فرد؛ صمد برزویان

دوره 4، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 7-35

چکیده

  توجه به مواردی همچون؛ شیوۀ گزینش و انتخاب خاص قضات، جایگاه و شان ویژه‌ نسبت به سایر مشاغل، تاثیر قابل توجه بر ایجاد رویه‌ قضایی و دکترین حقوقی و ... از یک سو؛ و وجود مشکلاتی نظیر؛ اطاله دادرسی، حجم بالای ...  بیشتر توجه به مواردی همچون؛ شیوۀ گزینش و انتخاب خاص قضات، جایگاه و شان ویژه‌ نسبت به سایر مشاغل، تاثیر قابل توجه بر ایجاد رویه‌ قضایی و دکترین حقوقی و ... از یک سو؛ و وجود مشکلاتی نظیر؛ اطاله دادرسی، حجم بالای پرونده‌ها، ضعف دانشی برخی از قضات، کمبود قضات متخصص، کاهش اقبال نخبگان جهت ورود به منصب قضاوت و ... در نظام قضایی جمهوری اسلامی ایران از سوی دیگر، لزوم توجه مسئولان قوه قضائیه به موضوع نظام جبران خدمات قضات را به عنوان یکی از دغدغه‌های جدی این قوه بیش از پیش نمایان می‌سازد. بر این اساس پژوهش حاضر با هدف تدوین الگوی نظام جبران خدمات قضات و اعتبارسنجی آن انجام شده است. طرح پژوهش، کیفی و پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر چگونگی گردآوری اطلاعات از نوع مطالعه موردی است. مشارکت‌کنندگان شامل 15 نفر از خبرگان و قضات با تجربه قوه قضاییه با رزومه عالی بودند. نمونه‌گیری با روش هدفمند از نوع گلوله برفی و مصاحبه به‌صورت نیمه ساختاریافته انجام شد. داده‌ها به کمک نرم‌افزار MAXQDAv2020 و به روش تحلیل مضمون مورد تحلیل و کدگذاری قرار گرفته و برای اعتباریابی الگوی پژوهش از شاخص‌های مقبولیت اشتراوس و کوربین؛ تکنیک بازدید توسط اعضاء و رویکرد خود بازبینی توسط محقق استفاده شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، الگوی جبران خدمات قضات شامل 2 مضمون فراگیر با عنوان جبران خدمات مالی و جبران خدمات غیرمالی و 6 بعد؛ مزایای قانونی، مزایای سازمانی، پاداش بر اساس عملکرد، توسعه و یادگیری، روابط شغلی، محیط و شرایط شغلی و سازمانی می‌باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.14 M

بررسی چیستی جامعه و تاریخ و نتایج آن؛ بر مبنای دیدگاه شهید مطهّری

زهرا فیاض بخش؛ علی مطهّری؛ علی لاریجانی

دوره 4، شماره 3 ، آبان 1402، ، صفحه 7-32

چکیده

  نوع شناخت یک مکتب از جامعه و از تاریخ و طرز برداشت آن از این ‌دو، نقش تعیین کننده در ایدئولوژی آن مکتب دارد. به همین دلیل، از جمله مباحثی که شهید مطهّری در سال‌های پایانی عمر خویش به آن اهتمام ویژه‌ای ...  بیشتر نوع شناخت یک مکتب از جامعه و از تاریخ و طرز برداشت آن از این ‌دو، نقش تعیین کننده در ایدئولوژی آن مکتب دارد. به همین دلیل، از جمله مباحثی که شهید مطهّری در سال‌های پایانی عمر خویش به آن اهتمام ویژه‌ای داشته‌ اند، مسأله جامعه و تاریخ است. ایشان علّت گرایش انسان به زندگی اجتماعی، را ناشی از ذات و طبیعت انسان دانسته و معتقدند جامعه، ترکیب حقیقی مخصوصی است که در عین داشتن وجود و شخصیت و طبیعت واحد، اجزای آن استقلال نسبی خود را حفظ کرده‌ اند و بر اساس نظریّه فطرت، چگونگی آزادی و اختیار افراد نسبت به جامعه را تبیین می‌ نمایند. این مسئله نقش مؤثری در تبیین حکمرانی مطلوب و فهم وظایف ذاتی و عرضی حکومت دارد. وجود شخصیت و طبیعت واحد برای جامعه، نتایج مهمّی در پی خواهد داشت. در این مقاله به واکاوی نظریّه شهید مطهّری و آثار و نتایج آن پرداخته‌ شده‌ است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 629.14 K

تحلیل جامعه شناختی شاخص های حوزه علمیه انقلابی در اندیشه مقام معظم رهبری و تطبیق آن با قرآن کریم

محمد حسین ناظمی اشنی

دوره 3، شماره 4 ، اسفند 1401، ، صفحه 23-37

چکیده

  یکی از ثمرات اندیشه های فقهی و کلامی آیت الله خامنه ای، حوزه علمیه انقلابی است که معتقد به اسلام سیاسی و مبتنی بر ولایت مطلقه فقیهِ جامع الشرایط می باشد. این مقاله در صدد پاسخ گویی به این سوال است که شاخص ...  بیشتر یکی از ثمرات اندیشه های فقهی و کلامی آیت الله خامنه ای، حوزه علمیه انقلابی است که معتقد به اسلام سیاسی و مبتنی بر ولایت مطلقه فقیهِ جامع الشرایط می باشد. این مقاله در صدد پاسخ گویی به این سوال است که شاخص های حوزه علمیه انقلابی با رویکرد جامعه شناختی از نگاه معظم له کدام هستند و دیدگاه قرآن کریم به این شاخص ها چگونه است. روش این پژوهش کیفی و در جمع آوری داده ها از روش اسنادی و در تحلیل داده ها از روش تحلیل مضمون استفاده شده است. برای پاسخ به این سوال، سخنان ایشان پیرامون این موضوع مورد بررسی قرار گرفت. مقولات حاصل از آن با مقولات مورد نظر در قرآن کریم مقایسه شد تا میزان انطباق آن مشخص شود. شاخص های به دست آمده عبارتند از : تهذیب نفس، پاسخگویی به مسائل روز جامعه، همکار و پشتیبان حکومت، مستقل از دولت در معیشت طلاب، تولید و تبیین فکر در جامعه، عامل نفوذ در قلب مردم، عالم بودن، لحاظ کننده ظرفیت های انقلاب در تحلیل ها، استفاده کننده از ظرفیت های انقلاب در تبلیغ دین. بر اساس یافته های پژوهش، در آیات قرآن به بیشتر مقوله هایی که در تحلیل بیانات مقام معظم رهبری استخراج شده، اشاره شده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 330.03 K

الگوسازی نظام پیشرفته اسلامی بر اساس شاخصه های جوانگرایی در بیانیه گام دوم انقلاب

گارینه کشیشیان سیرکی

دوره 2، شماره 3 ، آذر 1400، ، صفحه 25-52

چکیده

  رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم انقلاب ضمن تحلیل آنچه در چهل سال ابتدایی گذشت و با تأکید بر نقاط قوت به دست آمده، بسیار مدبرانه و حکیمانه قله­ های قابل دسترس در چهل ساله دوم انقلاب را با تکیه بر نقش ...  بیشتر رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم انقلاب ضمن تحلیل آنچه در چهل سال ابتدایی گذشت و با تأکید بر نقاط قوت به دست آمده، بسیار مدبرانه و حکیمانه قله­ های قابل دسترس در چهل ساله دوم انقلاب را با تکیه بر نقش جوانان مؤمن و انقلابی مشخص نمودند و راه رسیدن به آرمان­ والای انقلاب یعنی ایجاد تمدن نوین اسلامی را در جوان­گرایی و حضور موفق و بیش از پیش جوانان انقلابی، متعهد و متخصص در همه میدان­های داخلی و خارجی دانستند. سئوالی که در این پژوهش مطرح شد این بود که چگونه جوانگرایی از منظر بیانیه گام دوم انقلاب می­تواند موجب تحقق نظام پیشرفته اسلامی شود؟ در پاسخ مطرح شد که جوانان با وجدان­کاری، همبستگی، تلاشِ امیدوارانه، کار مدبرانه و برنامه‏ریزی شده، و در عین‏ حال توکل به خدا و استمداد از پروردگار و با تکیه بر روحیه جوانی می­توانند به این مهم برسند. همچنین یافته­ های پژوهش حاکی از آن بود که شاخصه­ های مورد تأیید ایشان برای واگذاری مسئولیت­ ها و مناصب حیاتی و مؤثر برای طی نمودن مسیر چهل سال دوم به جوانان از جمله تعهد، تخصص، ایمان، شجاعت، عدالت­خواهی و مجاهدت بوده، و با تأکید بر این شاخصه ­ها به سلامت و بهتر از چهل سال اول این راه می­تواند پیموده شود. استخراج شاخصه­ های جوانگرایی از کلام و اندیشه امام خامنه­ ای(مدظله العالی) در این تحقیق الگوی کار ما بود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 607.12 K

سنجش مشارکت سیاسی مردم در الگوی فرهنگ سیاسی ایران از دیدگاه نخبگان؛ مورد مطالعه: شهروندان تهرانی

محمدصادق جلالی‌راد؛ ابراهیم متقی؛ روزیتا سپهرنیا

دوره 3، شماره 1 ، خرداد 1401، ، صفحه 25-57

چکیده

  نخبگان فکری حد واسط بین مردم و نخبگان بروکراتیک و کارگزاران هستند و نقش مهمی در بهبود عملکردهای سیاسی با دریافت مطالبات مردم و ارائه راهکار به کارگزاران دارند. به نظر می‌رسد وجود اختلاف بین دیدگاه مردم ...  بیشتر نخبگان فکری حد واسط بین مردم و نخبگان بروکراتیک و کارگزاران هستند و نقش مهمی در بهبود عملکردهای سیاسی با دریافت مطالبات مردم و ارائه راهکار به کارگزاران دارند. به نظر می‌رسد وجود اختلاف بین دیدگاه مردم و نخبگان فکری سبب عدم ادراک فرهنگ سیاسی و شناسایی الگوی مورد پذیرش در دو گروه شده است. هدف این تحقیق سنجش مشارکت سیاسی مردم در الگوی فرهنگ سیاسی ایران از دیدگاه نخبگان فکری می‌باشد. روش تحقیق بصورت آمیخته انجام شده است. جامعه آماری بصورت هدفمند در بخش کیفی 30 نفر، و در بخش کمی 140 نفر از اساتید علوم سیاسی دانشگاه‌های استان تهران انتخاب شدند. جامعه آماری شهروندان شامل 704  نفر از شهروندان ساکن 352 محله شهر تهران است که بصورت طبقه‌ای و تصادفی انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخت در بخش کمی و مصاحبه نیمه ساختاریافته در بخش کیفی بوده است. روایی و پایایی بصورت صوری و محتوایی و آلفای کرونباخ تائید شده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها از طریق آمار توصیفی و استنباطی انجام پذیرفته است. یافته‌های این تحقیق نشان داد که؛ الگوی فرهنگ سیاسی ایران از دیدگاه نخبگان را می‌توان در سه بعد، شش مؤلفه، و 43 شاخص‌ مجزا مطرح و ارائه نمود. هم چنین نتایج نشان داد که، مشارکت شهروندان در الگوی مطروحه در بسیاری از شاخص‌ها زیاد بوده، ولی با پایگاه‌های اجتماعی مردمی رابطه معناداری دارد. همچنین نگرش شهروندان با پیش‌بینی مشارکت مردمی توسط نخبگان فکری در رتبه‌بندی شاخص‌ها با هم اختلاف معناداری را نشان داده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 581.81 K

معیارهای سیاست دینی از منظر آیت الله خامنه‌ای (مد ظله العالی)

سیّد فریدالدّین شهابی؛ بهرام منتظری؛ سیّد حسن ملائکه

دوره 3، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 25-42

چکیده

  سیاست دینی از آن دسته جستارهایی بوده که از دیرباز به ویژه در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. در این زمینه، برخی معتقدند سیاست برای قرار گرفتن در گذرگاه راستین باید از آموزه‌های دینی پیروی کند. در این ...  بیشتر سیاست دینی از آن دسته جستارهایی بوده که از دیرباز به ویژه در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. در این زمینه، برخی معتقدند سیاست برای قرار گرفتن در گذرگاه راستین باید از آموزه‌های دینی پیروی کند. در این نوشتار برآنیم تا معیارهای سیاست دینی را از دیدگاه آیت الله خامنه‌ای(مدظله العالی) مورد بررسی قرار دهیم. پرسش بنیادین رساله: از دیدگاه آیت الله خامنه‌ای(مدظله العالی)، سیاست دینی دارای چه معیارهایی می‌باشد. چنین به نظر می‌رسد که سیاست برای گام نهادن در راه درست باید از آموزه‌های دینی چون دادگری، قانون مداری، آزادی و گزینش مردمی پیروی کند. ما همچنین سیاست دینی را در چارچوب بنیادهای هستی شناسی، شناخت شناسی و انسان شناسی مورد بررسی قرار داده و بدینگونه، معیارهای سیاست دینی را به خوبی مورد بررسی قرار می‌دهیم. در این پژوهش از روش تحلیل محتوا بهره برده تا با واکاوی درونمایه اندیشه‌های آیت الله خامنه‌ای(مدظله العالی) در زمینه سیاست دینی، معیارهای آن را به خوبی مورد بررسی دهیم. تحلیل محتوا یک پژوهش مشاهده‌ای و پژوهش تاریخى اسنادى به شمار آمده و از دید چیستی، پژوهشى کمّى محسوب می‌شود. در روند پژوهش، به این نکته می‌رسیم که اگر ساز و کارهای نهاد سیاست با آموزه‌های دینی همسو شد، جامعه‌ای دلخواه در راستای آرمانهای الهی پدید می‌آید و همچنین زمینه رشد و شکوفایی در همه زمینه‌ها نیز فراهم می‌شود. مردم چنین جامعه‌ای نیز به آرمانهای خود دست پیدا کرده و به رشد و شکوفایی راستین می‌رسند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 288.34 K

علل وقوع انقلاب اسلامی ایران؛ چرایی و چگونگی

سید محمدرضا موسوی

دوره 1، شماره 1 ، خرداد 1399، ، صفحه 27-49

چکیده

  بدون تردید­ انقلاب اسلامی ایران، بزرگترین انقلاب قرن بیستم بوده است که توانسته تأثیرات گسترده­ای در سطح داخلی و بین­المللی برجای بگذارد. وجه تمایز آن با سایر انقلاب‌ها، در تأکید آن بر معنویت و ...  بیشتر بدون تردید­ انقلاب اسلامی ایران، بزرگترین انقلاب قرن بیستم بوده است که توانسته تأثیرات گسترده­ای در سطح داخلی و بین­المللی برجای بگذارد. وجه تمایز آن با سایر انقلاب‌ها، در تأکید آن بر معنویت و ارزش‌های ملهم از دین اسلام بود، به نحوی که با تکیه بر قدرت فرهنگی منشعب از اسلام و احیای ارزش‌های اسلامی در یک شرایط بین­المللی و داخلی خاص توانست با بسیج همگانی به پیروزی برسد. بررسی علل انقلاب ها، همواره یکـی از‌ جذاب ترین موضوعات علوم‌ سیاسـی‌ و جامعه شناسی می باشد. تاکنون در خصـوص عـلـل وقوع انقلـاب اسـلامی ایران، دیدگاه هـای مـختلفی مطرح شده است. در ایـن پـژوهش قصد داریم نارضایتی ها و ناکامی اقشار مختلف جامعه در قالب محرومیت نسبی و همچنین ارتباطات مستقیم و غیر‌ مسـتقیم ارتـش و شـخص محمدرضا پهلوی، و تاثیراتی که این روابط بر بروز ناآرامی ها و نارضایتی ها داشته که پس از آن منجر به وقوع انقلاب شده است را مورد بررسی قرار دهیم.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 627.62 K

بررسی تاثیر توسعة ناموزون بر ظهور و تداوم «قوم‌گرایی» در ایران معاصر: مطالعه موردی شمال‌غرب کشور

محرمعلی عرفانی؛ مالک ذوالقدر؛ مهدی خوشخطی

دوره 4، شماره 1 ، خرداد 1402، ، صفحه 27-48

چکیده

  این مقاله در پی آن است که ریشه ها و علل رویدادهای سیاسی شدن تفاوت های فرهنگی، نژادی، زبانی و منطقه ای در شمال‌غرب در دورۀ معاصر را در هر دو رهیافت «کهن» و «مدرن» بررسی نماید. تبیین جریان های ...  بیشتر این مقاله در پی آن است که ریشه ها و علل رویدادهای سیاسی شدن تفاوت های فرهنگی، نژادی، زبانی و منطقه ای در شمال‌غرب در دورۀ معاصر را در هر دو رهیافت «کهن» و «مدرن» بررسی نماید. تبیین جریان های سیاسی قومی-ملی، رهیافت های پیچیده تری را درخصوص مسئلۀ ملیّت و ملّت «به طور عام» و قوم گرایی «به طور خاص» می طلبد. لذا براین اساس، یکی از نظریه‌های مدل علمی «مایکل هشتر» (به عنوان یک مدل مطلوب) با تبیین ساختاری (یعنی تأثیر توسعة ناموزون) برای تحلیل قوم گرایی در آذربایجان، استخوان بندی و مسیر مقاله را تشکیل می دهد. مقالۀ پیش رو تنوعات قومی، فرهنگی و هویتی در ایران را نعمتی بزرگ می داند. زیرا بقا، تداوم و عرض اندام ایران در صحنه های مختلف، قائم به تنوعات آن می باشد. نتایج به دست آمده در مقاله، تأثیر مستقیم شاخص ها و متغیرهای برآمده از نظریۀ توسعة ناموزون منطقه ای در ظهور و تداوم تحولات ناسیونالیستی و قوم گرایانه در آذربایجان در سدۀ اخیر را نشان می‌دهد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 552.21 K

بررسی نقش مولفه های مردم سالاری دینی انقلاب اسلامی در افزایش مشارکت سیاسی (شناسایی حقوق مردم و حاکمیت قانون)

محمدجواد خوب پور؛ محمدباقر مکرمی پور

دوره 2، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 29-50

چکیده

  در پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سوال هستیم که مولفه ­های مردم ­سالاری دینی انقلاب اسلامی ایران چه نقشی در افزایش مشارکت سیاسی با تاکید بر دو مولفه حقوق مردم و حاکمیت قانون داشته است؟ در پاسخ به این ...  بیشتر در پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سوال هستیم که مولفه ­های مردم ­سالاری دینی انقلاب اسلامی ایران چه نقشی در افزایش مشارکت سیاسی با تاکید بر دو مولفه حقوق مردم و حاکمیت قانون داشته است؟ در پاسخ به این سوال این فرضیه که مولفه­ های مردم­سالاری دینی انقلاب اسلامی همچون شناسایی حقوق مردم و حاکمیت قانون موجب افزایش مشارکت سیاسی مردم گردیده است، اما بین این مولفه ­ها در افزایش مشارکت سیاسی تفاوت وجود دارد، مورد واکاوی قرار می­‌گیرد. چارچوب نظری این پژوهش براساس ترکیبی از نظریه ­های غربی و اسلامی در خصوص نقش مولفه­ ها در افزایش مشارکت سیاسی شکل گرفته و در راستای این چارچوب، اطلاعات و داده­ها به روش کیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ­ای و اسنادی جمع­آوری و به شیوه توصیفی-تحلیلی، بررسی و تحلیل گردید. نتایج پژوهش نشان داد که هر یک از مولفه­های مردم­سالاری دینی انقلاب اسلامی به نحوی موجب افزایش مشارکت سیاسی در نظام جمهوری اسلامی گردیده است، اما بین این مولفه­ ها در افزایش مشارکت سیاسی در دوره­های زمانی مختلف شدت و ضعف وجود داشته است. همچنین باید گفت که مولفه حقوق مردم بیشتر از مولفه حاکمیت قانون بر افزایش مشارکت سیاسی تاثیرگذار بوده است. با توجه به یافته­ها، می­توان نتیجه­گیری نمود که باید در خصوص متن قوانین، اقدامات بیشتری در جهت بهبود و ضعیت این مولفه­ ها صورت گیرد، چرا که این مولفه ­ها می توانند زمینه ­هایی را فراهم نمایند که موجب افزایش یا کاهش مشارکت سیاسی مردم گردند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 720.76 K

حکمرانی نظارت قضایی بر اعمال دستگاه های اداری جمهوری اسلامی ایران

وحید آرایی

دوره 3، شماره 2 ، شهریور 1401، ، صفحه 31-52

چکیده

  نظارت نقش عمده‌ای در بهبود سیاست‌ها و کارکردهای دولت ایفا می‌نماید؛ هدف از ایجاد حکمرانی نظارتى، کنترل انحراف هاى احتمالى در دستگاه هاى اداری است تا از طریق ارائه بازخوردهاى اصلاحى، ضمن فراهم ساختن ...  بیشتر نظارت نقش عمده‌ای در بهبود سیاست‌ها و کارکردهای دولت ایفا می‌نماید؛ هدف از ایجاد حکمرانی نظارتى، کنترل انحراف هاى احتمالى در دستگاه هاى اداری است تا از طریق ارائه بازخوردهاى اصلاحى، ضمن فراهم ساختن اطلاعات لازم براى بهبود حکمرانی و سیاستگذاری، اصلاحات فرایندی لازم در ارکان نظام سیاسی و اداری اعمال شود. قوه قضاییه با اعمال نظارت قضایی عام و فراگیر و به عنوان اصلی ترین مرجع نظارتی کشور و حافظ حقوق شهروندی وظیفه دارد با انجام نظارت و بازرسی اقدام به آسیب‌شناسی، پیشگیری و مقابله با سوءجریان، تخلف و جرم نماید. این مقاله با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به این می‌پردازد که حکمرانی نظارت قضایی در دو سطح درونی و بیرونی ناظر بر همه فعالیت‌ها و اعمال دستگاه های اداری بوده و موجبات تضمین رعایت قوانین و مقررات، جلوگیری از سوءاستفاده از قدرت و خارج شدن از حیطه صلاحیت و اختیارات و جبران خسارات وارده به شهروندان را به دو شیوه نظارت استطلاعی (اطلاع از طرز کار و حسن جریان امور و چگونگی اجرای قوانین در سازمان‌ها و ادارات دولتی) و نظارت دادرسی (رسیدگی به شکایات علیه تصمیمات، اقدامات و آئین نامه‌های دولتی و احکام مراجع شبه قضایی قوه مجریه) فراهم می آورد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 470.63 K

فرایند شناسی مواجهه جریان های فکری با آموزه مهدویت در عصر انقلاب اسلامی

روح اله شاکری زواردهی

دوره 4، شماره 3 ، آبان 1402، ، صفحه 33-52

چکیده

  همواره یک سئوال جدی مطرح بود که جریانهای فکری نسبت به مقوله مهدویت و انتظار چه دیدگاهی دارند؟ بویژه در نیم قرن اخیر که زمینه های فهم و نگرش دقیق تری با رویش انقلاب اسلامی در ایران ایجاد شده است، لذا تلاش ...  بیشتر همواره یک سئوال جدی مطرح بود که جریانهای فکری نسبت به مقوله مهدویت و انتظار چه دیدگاهی دارند؟ بویژه در نیم قرن اخیر که زمینه های فهم و نگرش دقیق تری با رویش انقلاب اسلامی در ایران ایجاد شده است، لذا تلاش کردیم در این نوشتار با روش تحقیق توصیفی – تحلیلی، سه جریان عمده فکری تجدد گرایان و سنت گرایان، و تمدن گرایان مسلمان، به تحلیل این سه نحله فکری بپردازیم، نتایج حاصله را می توان با ترکیب داده ها و جمع بندی اینگونه مطرح کرد که عمده جریان تجددگرایان یک نگاه سکولاریزیستی نسبت به فضای دینی دارند لذا برخی افراد در این نحله یا اصلا اعتقادی به مهدویت ندارند و یا نگاه حداقلی، و جریان نسبت گرایان عمده نگاه به ظاهر بشریت دارند، و مهدویت را با نگاه حداقلی و بعضاً بصورت نگاه انتظار منفی فساد تفسیر می کند، اما نحله فکری تمدن گرایان که با تلاش دقیق به اسلام و با توجه به احکام اجتماعی، سیاسی اسلام تعریف دقیق تر از مهدویت ارائه می نماید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 392.02 K

تحولات و چالش‌های سیاسی طبقه متوسط جدید در جمهوری اسلامی ایران

علی جان مرادی جو

دوره 1، شماره 3 ، آذر 1399، ، صفحه 35-69

چکیده

  پرداختن به مسئله طبقه متوسط جدید به منزله یکی از گروه‌های اصلی تأثیرگذار در دورانِ معاصر تاریخ ایران به‌ویژه در چهار دهه اخیر، از ابعاد گوناگونی اهمیت دارد. یکی از این ابعاد که تأثیر به سزایی در شناخت ...  بیشتر پرداختن به مسئله طبقه متوسط جدید به منزله یکی از گروه‌های اصلی تأثیرگذار در دورانِ معاصر تاریخ ایران به‌ویژه در چهار دهه اخیر، از ابعاد گوناگونی اهمیت دارد. یکی از این ابعاد که تأثیر به سزایی در شناخت انقلاب اسلامی داشته و خواهد داشت، تحولات، ویژگی‌ها و چالش‌های سیاسی طبقه متوسط جدید در جمهوری اسلامی است. این‌که ظهور و وجود طبقه متوسط جدید در جمهوری اسلامی ایران چه تحولات سیاسی را پشت سر گذاشته و چه چالش‌هایی را فرا روی نظام جمهوری اسلامی ایران قرار می‌دهد؟ سؤال اصلی مقاله حاضر را تشکیل می‌دهد. به لحاظ روش‌شناسی از نوع مطالعه توصیفی تحلیلی می‌باشد که برای جمع‌آوری اطلاعات از روش کتابخانه‌ای استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که ظهور طبقه متوسط جدید در ایران و تحولات آن، نظام جمهوری اسلامی را با چالش‌هایی از قبیل سیال بودن مطالبات و تمایلات سیاسی، منازعه گفتمانی با طبقه متوسط سنتی، خواسته‌های سیاسی متکثر و حکمرانی خوب مواجه ساخته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 706.86 K

تحلیل آسیب شناسانه اقتصاد سیاسی دولت های نهم و دهم مبتنی بر نظم اجتماعی داگلاس نورث

قاسم امامی؛ سید مصطفی ابطحی؛ مسعود مطلبی

دوره 4، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 37-59

چکیده

  کشورهای مختلف برای دستیابی به توسعه از اقتصاد سیاسی متفاوتی از جمله اقتصاد بازار آزاد یا رویکرد دولتی و بازتوزیعی بهره می گیرند. براساس الگوی نظری نورث، جوامع در حال توسعه جهت دستیابی به توسعه دو نوع ...  بیشتر کشورهای مختلف برای دستیابی به توسعه از اقتصاد سیاسی متفاوتی از جمله اقتصاد بازار آزاد یا رویکرد دولتی و بازتوزیعی بهره می گیرند. براساس الگوی نظری نورث، جوامع در حال توسعه جهت دستیابی به توسعه دو نوع نظم محدود و نظم باز پیش رو دارند. در نظم محدود شخصی گرایی، درگیری و رانت نامولد و در نظم باز روابط غیر شخصی، ائتلاف و رانت مولد مهم هستند. در این مدل نظری، اتکا به ظرفیت بومی بجای الگوبرداری از بیرون مهم است. در این پژوهش، انطباق سیاست‌های توسعه‌ای دولت نهم و دهم در حوزه‌های اقتصادی وسیاسی با این نظریه می‌باشد. هدف دیگر، استفاده از این نظریه برای مطالعه توسعه در ایران و یافتن راه‌کارهای مناسب جهت برون رفت از مشکلات ناکارآمدی می‌باشد. چون این نظریه ، نظریه‌ای آزموده شده در دستیابی به توسعه کشورهای شرق آسیا بوده است. یافته ها و نتایج حاصل از بکارگیری روش توصیفی- تحلیلی در این پژوهش حاکی از آن است ساخت نظم دسترسی محدود در دولت های مذکور، به همراه ماهیت ساخت دولت رانتی و سیاست-گذاری اقتصادی در راستای ایجاد منفعت برای فرادستان و الیت حاکم ، مخدوش کردن فضای رقابتی به نفع گروه خاص پیروان قدرت ، منجر به عدم توفیق دولت در دستیابی به توسعه اقتصادی و عدالت اجتماعی گردید. همچنین از عوامل دیگر می توان به نگاه شخصی و نبود ائتلاف و وجود مناسبات رانتی از نوع رانت نامولد اشاره کرد. به علاوه این دولت نتوانسته با تغییر مسیر نهادی تاریخی و بهبود کیفیت نهادی مورد نظر نورث، از ساختار رانتیریسم رهایی یابد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 408.79 K

بررسی جامعه شناسی سیاسی رابطه هوش سیاسی با اشکال مختلف مشارکت سیاسی در جمهوری اسلامی ایران

محسن روحی؛ مجید گل پرور؛ علیرضا منظری توکلی

دوره 3، شماره 4 ، اسفند 1401، ، صفحه 39-61

چکیده

  تحقیق حاضر به بررسی جامعه شناسی سیاسی رابطه هوش سیاسی با اشکال مختلف مشارکت سیاسی (مطالعه موردی: شهروندان شهرکرمان) پرداخته است. امروزه هم از دیدگاه نظری و تئوریک هم از منظر علمی، توجه ویژه ای به نقش و ...  بیشتر تحقیق حاضر به بررسی جامعه شناسی سیاسی رابطه هوش سیاسی با اشکال مختلف مشارکت سیاسی (مطالعه موردی: شهروندان شهرکرمان) پرداخته است. امروزه هم از دیدگاه نظری و تئوریک هم از منظر علمی، توجه ویژه ای به نقش و چگونگی تائیر مولفه ها و عوامل فردی تاثیر گذار بر مشارکت سیاسی می شود در همین راستا این پژوهش به دنبال مطالعه پاسخگویی به این سوال اساسی است که آیا بین هوش سیاسی شهروندان شهر کرمان با ابعاد مختلف مشارکت سیاسی آنان رابطه معناداری وجود دارد؟ روش تحقیق در این مطالعه از نوع توصیفی- تحلیلی می باشد. در این پژوهش برای سنجش مشارکت سیاسی و هوش سیاسی از پرسشنامه های استاندارد استفاده گردیده. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که بین هوش سیاسی با ابعاد مختلف مشارکت سیاسی در شهروندان شهر کرمان رابطة معنادار و مستقیمی وجود دارد. همچنین تجزیه و تحلیل داده ها از طریق معادلات ساختاری نشان می دهد که ضریب بتای استاندار شده رابطه هوش سیاسی با مشارکت سیاسی برابر (80/0=β) می باشد. علاوه بر این در خصوص رابطه هوش سیاسی با ابعاد مختلف مشارکت سیاسی با توجه به ماتریس همبستگی محاسبه شده متغیر هوش سیاسی با کلیة ابعاد مشارکت سیاسی رابطه مثبت داشته و در این، میان بیشترین رابطة را با مشارکت در مباحث سیاسی با 725/0 و کمترین میزان رابطة را با مشارکت در اجتماعات سیاسی با 339/0 داشته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 742 K

بررسی راهبردی اصل مصلحت در حکومت اسلامی با تکیه بر آراء امام خمینی( ره)

مسعود اسدی؛ فریدون اکبرزاده؛ حسین کریمی فرد؛ علی حسین حسین زاده

دوره 3، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 43-63

چکیده

  یکی از بنیادهای عقلانی فقهی که امام خمینی در گفتمان سیاسی خود آن را به صورت بارزی مورد توجه قرار داد مصلحت بود. امام خمینی به این موضوع توجه داشت که برای تداوم نظام سیاسی در جمهوری اسلامی، توجه به مصالح ...  بیشتر یکی از بنیادهای عقلانی فقهی که امام خمینی در گفتمان سیاسی خود آن را به صورت بارزی مورد توجه قرار داد مصلحت بود. امام خمینی به این موضوع توجه داشت که برای تداوم نظام سیاسی در جمهوری اسلامی، توجه به مصالح موجود در نظام سیاسی و جامعه، امری حیاتی است. از این‌رو، مواجهه با ابتلائات و اقتضائات جدید سیاسی، راه را برای استفاده از عنصر مصلحت، که در آن «خیر عمومی» نقش بارز و ویژه‌ای داشت، باز کرد. سیر تحول مقولۀ مصلحت، که با احکام حکومتی امام خمینی همراه بود برای گشودن گره‌های سیاسی و اجتماعی‌ای بود که تبدیل به «معضل» شده بود از این‌رو در بازنگری قانون اساسی، حل معضلات نظام، یکی از موارد مشورتی است که مجمع تشخیص مصلحت نظام به رهبری می‌دهد که بتواند با تأمین مصالح کشور و جامعه آن‌ها را حل کند. دال مصلحت، در گفتمان جمهوری اسلامی، که تداوم گفتمان اسلام سیاسی فقاهتی است، تا حد زیادی با عقل و عقلانیت دارای ارتباط وثیقی است. این مقاله روشن می کند که شکل‌گیری دال مصلحت دقیقاً بر بنیاد مسئلۀ قانون‌گذاری در جمهوری اسلامی بود. این موضوع، به صورت مستقیم، بر رابطۀ میان شرع و قانون استوار است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 415 K

ولاء و پیوند میان جوامع مسلمان با اتکای بر شبکه ولاء در اندیشه امام خمینی(ره)

محمد اسماعیل نباتیان

دوره 4، شماره 1 ، خرداد 1402، ، صفحه 49-71

چکیده

  ولاء و پیوند میان مسلمانان و برائت از کافران، از تعالیم بنیادی اسلام در حیات اجتماعی محسوب می‌شود که شکل‌دهندۀ هویت واحدی تحت عنوان امت واحده می‌باشد. امام خمینی(ره) در مسیر مبارزه و نیز در دوره حاکمیت، ...  بیشتر ولاء و پیوند میان مسلمانان و برائت از کافران، از تعالیم بنیادی اسلام در حیات اجتماعی محسوب می‌شود که شکل‌دهندۀ هویت واحدی تحت عنوان امت واحده می‌باشد. امام خمینی(ره) در مسیر مبارزه و نیز در دوره حاکمیت، ولاء میان جوامع مسلمان را راهبردی اساسی تلقی نمودند. ویژگی ولاءِ میان جوامع مسلمان در اندیشه امام خمینی(ره)، نظام‌مندی و غایتمندی ولاء است. سؤال اصلی مقاله این است که در اندیشه امام(ره)، پیوند میان جوامع مسلمان در قالب چه نظام و الگویی امکان‌پذیر است؟ در پاسخ، با بهره‌گیری از نظریه شبکۀ ولاء آیت‌الله آصفی، این فرضیه بررسی می‌شود که امام(ره) ولاء و پیوند میان جوامع مسلمان را در چارچوب یک نظام و شبکه با غایت تقرّب الهی امکان‌پذیر می‌دانند. در این نظام ولاء – برائت که از سه بُعد طولی (مناسبات جامعه با خدا و اولی‌الامر)، عمقی (میراث الهی و سنّت معصومین) و عرضی(روابط و مناسبات امت اسلامی) برخوردار است، بُعد عرضی (پیوند میان جوامع مسلمان) تابع دو بُعدِ طولی (امّ‌القراء) و عمقی (سنّت و تاریخ معصومین) است. بُعد عمقی بسترساز فکری و تبیین‌کنندۀ حدود و ثغور شبکه ولاء و هویت‌بخشِ دو بُعد دیگر است و بُعد طولی تأمین‌کننده اقتدار و امنیت لازم برای بُعد عرضی و رابطه انسان‌های مسلمان است. این نظام ولایی، از یک سو بر پیوند میان «خود»(مسلمانان) و از سوی دیگر بر برائت از «غیر» (کفار) ابتنا دارد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 561.5 K