نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار علوم سیاسی دانشگاه اردکان، اردکان، ایران

چکیده

هدف اصلی مقاله حاضر بررسی تأثیر عوامل محیطی-ایدئولوژیکی و قرائت دینی بر خوانش متفاوت از مفهوم حقوق زنان در اندیشه گفتمان اسلام سیاسی فقاهتی و نواندیشان دینی پس از انقلاب اسلامی بر مبنای نظریه کوئنتین اسکینر است. از همین رو سوالی که مطرح می­شود عبارت است از اینکه «اختلاف آراء اندیشمندان فقه محور و نواندیشان دینی در خصوص جایگاه اجتماعی زنان از چه عاملی نشأت گرفته است؟» نتایج حاصل از تحقیق که با روشی توصیفی-تحلیلی و آزمون نظریه با مورد بدست آمده است، نشان می­دهد که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، با ورود به عرصه عملی سیاست و بخصوص از دهه هفتاد، با مسائل جدیدِ علمی، آراء سیاسی تازه و روش­های نوینِ­تفسیرِ متون دینی روبرو شدیم. یکی از جریانهایی که برای تفسیر متون دینی از روش­های جدید استفاده کرد جریان نواندیشی دینی است. این جریان با اتخاذ روش هرمنوتیک، دین را به گونه­ای تفسیر نمود که قابلیت پذیرش حقوق زنان، آنگونه که امروزه بیان می­شود و متناسب با عصر کنونی است را داشته باشد، تا به زعم خود کرامت زنان متناسب با شرایط روز حفظ گردد و از بی­عدالتی نسبت به آنها جلوگیری شود. همزمان با آنها، گفتمان فقاهتی، با تأکید بر روش فقهی و سنتی عالمان دینی، به حفظ جایگاه دین در حوزه مسائل اجتماعی جهت تأمین سعادت ابدی انسان­ها می­اندیشید. آنها در همین راستا، فهم فقه محورانه از دین را ضروری می­دانند. به باور این گفتمان، حقوق محوله به زنان در جوامع اسلامی، برخاسته از فطرت آنها است و تنها با استناد به چهارچوب احکام اسلامی-فقهی قابل فهم است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluating the effect of religious reading on different readings of the social position of women in the thought of jurisprudence and modern religious thinkers after the Islamic Revolution.

نویسنده [English]

  • Mohsen Shafiee Seifabadi

Assistant Professor of Political Science, Ardakan University, Ardakan, Iran

چکیده [English]

The main purpose of this article is to investigate the influence of environmental-ideological factors and religious reading on different readings of the concept of women's rights in the thought of political Islamic discourse, jurisprudence and religious neo-thinkers after the Islamic revolution based on Quentin Skinner's theory. Therefore, the question that is raised is, "What is the origin of the difference of opinions of jurisprudence-based thinkers and modern religious thinkers regarding the social position of women?" The results of the research, which were obtained with a descriptive-analytical method and a test of the theory with the case, show that after the victory of the Islamic Revolution of Iran, with the entry into the practical field of politics, especially since the seventies, with new scientific issues, new political opinions and We encountered new interpretation methods of religious texts. One of the currents that used new methods to interpret religious texts is the new religious thought current. By adopting the hermeneutic method, this movement interpreted religion in such a way that it has the ability to accept women's rights, as they are expressed today and is appropriate for the current era, so that, according to its own opinion, the dignity of women is preserved according to the conditions of the day and against injustice. to prevent them. At the same time, jurisprudence discourse, emphasizing the jurisprudential and traditional method of religious scholars, thought to maintain the position of religion in the field of social issues to ensure the eternal happiness of humans. In this regard, they consider it necessary to understand religion based on jurisprudence. According to this discourse, the rights assigned to women in Islamic societies originate from their nature and can only be understood by referring to the framework of Islamic jurisprudence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • religious reading
  • social tenth
  • Women's rights
  • jurisprudential discourse
  • New religious thinkers
امام خمینی، سید روح الله (1376). صحیفه امام، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام (ره).
امام خمینی، سید روح االله (١٣٦٢). روحانیت، تهران: امیرکبیر.
امام خمینی، سید روح االله (1365). شئون و اختیارات ولی فقیه، تهران: وزارت ارشاد اسلامی. خمینی، سید روح االله (١٣٧٨). ولایت فقیه، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام (ره).
امام خمینی، سید روح االله، (١٣٨٧). صحیفه نور، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام (ره).
الهامی، امیرحسین و آرش، مجید (1398). «جایگاه دفاع مقدس در برنامه‌های درسی و آموزشی وزارت آموزش‌وپرورش؛ ارزیابی، آسیب شناسی و پیشنهادهای راهبردی»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، 5(1)، 53-70.
بازرگان، مهدی (1361). مشکلات و مسایل اولین سال انقلاب. تهران: عبدالعلی بازرگان.
جعفری هفت‌خوانی، نادر و کوهکن، محمدرضا (1398). ««آسیب‌ها و موانع تحقق مردمی‌سازی دیپلماسی فرهنگی در ایران؛ یک پژوهش کیفی». فصلنامه مطالعات قدرت نرم، 9(1)، 31-70.
چهرآزاد، سعید (1399). ««بررسی فرآیند سیاستگذاری حقوق بشری ایالات متحده آمریکا در خاورمیانه». فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، 9(2)، 35-50.
حسینی زاده، محمدعلی (1386). اسلام سیاسی در ایران. قم: انتشارات دانشگاه مفید.
خاتمی، محمد (1386). سخنرانی در تاریخ2خرداد 1377، نقل شده در کتاب حسینی زاده، محمدعلی، اسلام سیاسی در ایران. قم: انتشارات دانشگاه مفید.
خواجه­سروی، غلامرضا (1382). رقابت­سیاسی­و ثبات­سیاسی­درجمهوری­اسلامی­ایران. تهران: مرکز اسناد انقلاب.
دارابی، علی (1388). جریان شناسی سیاسی در ایران، تهران: سازمان انتشارات و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
دباغ، سروش (1384). آیین در آینه: مروری بر آراء دین شناسانه عبدالکریم سروش، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط.
روشن، امیر (1387). «کوئنتین اسکینر و هرمنوتیک قصد گرا در اندیشه سیاسی». فصلنامه رهیافت های سیاسی و بین المللی. شماره14، صص 11-37.
سروش،‌ عبدالکریم (1385). مدارا و مدیریت، تهران: موسسه فرهنگی صراط.
سروش، عبدالکریم و دیگران (1387). اندر باب اجتهاد (کارآمدی فقه اسلامی در دنیای امروز)، تهران: طرح نو
سروش، عبدالکریم (1377). قبض و بسط تئوریک شریعت. تهران: نشر صراط.
سروش،‌ عبدالکریم (1385). فربه تر از ایدئواوژی، چاپ هشتم، تهران: نشر صراط.
شرکت، شهلا (1370). «چشمه آگاهی اگربجوشد»، مجله زنان، شماره1. صص 50-65.
عمید زنجانی، عباسعلی (1383). فقه سیاسی. جلد هشتم. تهران: امیرکبیر.
فی، برایان (1381). فلسفه امروزین علوم اجتماعی. ترجمه خشایار دیهیمی. تهران: طرح نو.
کدیور، محسن (1379). دغدغه های حکومت دینی. تهران: نشر نی.
کورنز هوی، دیوید (1371). حلقه انتقادی. ترجمه مراد فرهاد پور. تهران: انتشارات گیل.
مجتهد شبستری، محمد (1375). زنان، کتاب و سنت، مجله «زنان»،  شماره 57، صص 19-22.
مجتهد شبستری، محمد (1377). «دین و آزادی»، فصلنامه علوم سیاسی، شماره 3، زمستان، صص 23 - 45.
مجتهد شبستری، محمد (1378). ایمان و آزادی، چاپ سوم، تهران، طرح نو.
مجتهد شبستری، محمد (1379). هرمنوتیک کتاب و سنت. تهران: طرح نو.
مجتهد شبستری، محمد (1381). نقدی بر قرائت رسمی از دین. تهران: طرح نو.
مجتهد شبستری، محمد (1383). تأملاتی در قرائت انسانی از دین. تهران: طرح نو.
مجتهد شبستری، محمد (1386). «هرمنوتیک و تفسیر دینی از جهان»، مجله بازتاب اندیشه، شماره 89 و 90،1386، شهریور و مهر، صص 7-21.
مرتضوی، خدایار، (1385). «بررسی آثار اسکینر و کاوشی­در نقد وی­بر متدلوژی­قرائت­زمینه­ای». مجله قبسات. شماره 42، صص  155- 170.
مصباح یزدی، محمدتقی (1375). لگنهاوسن، محمد. «میزگرد زبان­دین». مجله­ معرفت. شماره 19، صص 8- 18.
مصباح یزدی، محمدتقی و دیگران (1380). «اصلاحات؛ مبانی و خاستگاه­ها». مجله ­معرفت. شماره46، صص 7 - 19.
مصباح­یزدی، محمد تقی (1343). «زن یا نیمی از پیکر اجتماع»، مکتب تشیع، شماره 11، صص 161 - 196.
مصباح­یزدی، محمد تقی (1376). «سلسله درس­هایی درباره معرفت دینی(4)». فصلنامه مصباح. شماره 24، صص 5 -12.
مصباح­یزدی، محمد تقی (1378). سلسله­ مباحث­ اسلام، سیاست­ و حکومت، تهران: دفتر مطالعات ­و بررسی­های سیاسی.
مصباح­یزدی، محمد تقی (1378). نظریه سیاسی اسلام. قم: موسسه آموزشی و پژو هشی امام خمینی.
مصباح­یزدی، محمد تقی (1384). «نعمت انقلاب اسلامی». مجله معرفت. شماره 98، صص 4-9.
مطهرى، مرتضی (1381). نظام حقوق زن در اسلام، قم: انتشارات صدرا.
مطهرى، مرتضى (1374). اخلاق جنسى در اسلام و جهان غرب، قم: صدرا.
میر، ایرج (1380). رابطه دین و سیاست. تهران: نی.
میری، ثمر (1398). «بررسی نقش زنان در دفاع مقدّس براساس خاطره نوشت یکشنبۀآخر (خاطرات معصومه رامهرمزی)»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، 5(2)، 49-68.
نیکخواه قمصری، نرگس (1384). ت‍ح‍ول‌ ن‍گ‍رش‌ ن‍س‍ب‍ت‌ ب‍ه‌ زن‌ و ت‍اث‍ی‍ر آن‌ در ان‍ق‍لاب‌ اس‍لام‍ی‌، ت‍ه‍ران‌ : پ‍ژوه‍ش‍ک‍ده‌ ام‍ام‌ خ‍م‍ی‍ن‍ی‌ و ان‍ق‍لاب‌ اس‍لام‍ی.
Hodad, T.F (1986) The Concise Oxford Dictionary of English Etymology.
Skineer, Quentin, (1893) Nicomachean Ethics, Trans. by F. H. Peters, London: Kegan Paul, Trench, Trubner & Co.
Skineer, Quentin, (1988a) “Meaning and Understanding in the History of Ideas,” in James Tully, Meaning and Context: Quentin Skinner and his Critics, Princeton: Princeton University Press.
Skineer, Quentin, (1988c) “Social Meaning and the Explanation of Social Action”, in James Tully, Meaning and Context: Quentin Skinner and his Critics, Princeton: Princeton University Press.
Skineer, Quentin, (1988d) “Some Problems in the Analysis of Political Thought and Action”, in James Tully, Meaning and Context: Quentin Skinner and his Critics, Princeton: Princeton University Press.
Skineer, Quentin, (2002). The View from Cambridge, The Journal of Political philosophy.
Skineer, Quentin, (2002). Vision of Politices, Volume 1: Regarding method, Cambridge University press.