جامعه شناسی سیاسی انقلاب اسلامی

انقلاب اسلامی ایران، نقشه راه جهان گرایی در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)

علی بیژنی؛ احمد یوسف پور

دوره 1، شماره 1 ، خرداد 1399، ، صفحه 1-26

چکیده

  در اندیشه امام خمینی(ره)، با توسعه حوزه مسئولیت‌های نظام اسلامی، هدف از تأسیس چنین نظامی در سه سطح ملی، منطقه‌ای (اسلامی) و جهانی تعریف می‌شود. لذا رویکرد جامع ایشان به نظام سیاسی اسلام در دوران عدم قیادت ...  بیشتر در اندیشه امام خمینی(ره)، با توسعه حوزه مسئولیت‌های نظام اسلامی، هدف از تأسیس چنین نظامی در سه سطح ملی، منطقه‌ای (اسلامی) و جهانی تعریف می‌شود. لذا رویکرد جامع ایشان به نظام سیاسی اسلام در دوران عدم قیادت امام معصوم، ازنوع برون‌گرا و جهان‌گرایانه است. یعنی ایشان تلاش در جهت توسعه نفوذ اسلام در دنیا را مسئولیت اصیل دولت اسلامی در ورای مرزهای ملی می‌داند. در منظر امام، راه موفقیت چنین رویکرد جهان‌گرایانه اسلامی، در صدور انقلابی است که به تحقق یک حکومت اسلامی کارآمد انجامیده است. اندیشه صدور، آرمان مشترک اغلب انقلاب‌هاست که البته نوع و ماهیت چنین اقدامی در انواع آن‌ها متفاوت ‌است. در اندیشه و سیره سیاسی امام خمینی مبتنی بر مبانی دینی، صدور دارای مختصات خاص خود است. در این رویکرد آرمان‌گرایی واقع‌بینانه، صدور انقلاب اسلامی یک راهبرد با دو وجه راهبردی است که بر اساس نفع طرفین، به تأمین منافع ملی توأمان با پیگیری مسئولیت‌های فراملی می‌انجامد. سؤال اصلی این است که در اندیشه امام خمینی، دولت اسلامی جهت تحقق جهانگرایی اسلامی، چگونه باید گام بردارد و این مجموعه مسئولیت فرا ملی دولت اسلامی، چه نسبتی با منافع ملی برقرار می کند؟

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 709.64 K

بازفهمی «نهاد دولت» و تاثیر آن بر توسعه در ایران دوره جهموری اسلامی

علیرضا صحرایی

دوره 1، شماره 3 ، آذر 1399، ، صفحه 1-34

چکیده

  موضوع تحول در شکل‌گیری نهاد دولت یا دولت‌سازی در دهه‌های اخیر در بحث توسعه به یکی از چالش برانگیزترین مسایل در علوم سیاسی بوده است. براساس نظریات نونهادگرایان، دولت به عنوان یک کارگزار مستقل مجدداً ...  بیشتر موضوع تحول در شکل‌گیری نهاد دولت یا دولت‌سازی در دهه‌های اخیر در بحث توسعه به یکی از چالش برانگیزترین مسایل در علوم سیاسی بوده است. براساس نظریات نونهادگرایان، دولت به عنوان یک کارگزار مستقل مجدداً به متن مطالعات علوم اجتماعی و سیاسی بازگشته و توانسته است به عنوان یک کارگزار فعال و مستقل در تحولات اقتصادی و اجتماعی نقش مستقل و فعال ایفا نماید. بنابراین نهاد دولت در پروسه توسعه‌یافتگی از اهمیت بالایی برخوردار است. این مقاله تلاش دارد تا با روش نهادگرایی و با استفاده از منابع اسنادی-کتابخانه ای به این سوال محوری پاسخ دهد که علیرغم گذشت بیش از یکصدسال از عمر دولت در ایران، چرا هنوز دولت مدرن به عنوان یک «نهاد» در ایران (خصوصاً در دوره مورد بحث ما یعنی جمهوری اسلامی) شکل نگرفته و در نتیجه نهاد دولت از کارایی لازم در امر توسعه برخوردار نیست. در پاسخ به سوال فوق می‌توان این فرضیه را مطرح نمود: انقلاب اسلامی ایران شروعی انعطاف‌پذیر با پدیده دولت ملی داشت، همچنین قالب دولت ملی به معنای سازوکارها و ساختارهای دولتی شکل‌گرفته در زمان پهلوی در دوره جمهوری اسلامی نیز حفظ شد. اگرچه ماهیت رژیم در جمهوری اسلامی هویتی اسلامی داشت و حکومت‌ها هم از نظر نهادینگی حقوقی و قانونی برخوردار هستند، اما به علت اولویت اهداف و آرمانهای کلان(نظیر تاسیس امت واحده جهانی) و بقای نقش متغیر درآمد نفت در نظام اقتصادی-سیاسی ایران ، پدیده دولت-ملت تکمیل نشده و نهاد دولت از کارآمدی ضعیفی در امر توسعه برخوردار بوده است.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 918.08 K

بازتولید پرسمان مشارکت سیاسی - اجتماعی زنان در گفتمان انقلاب اسلامی

فرانک سیدی

دوره 2، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 7-28

چکیده

  مقاله حاضر به بررسی و تبیین مشارکت سیاسی اجتماعی زنان به صورت مقایسه ای می پردازد. با این رویکرد، که زنان به عنوان فاعلان وگنشگران جامعه هستند، می توان اهداف عام وخاصی را برای مقاله درنظر گرفت، که از اصلی ...  بیشتر مقاله حاضر به بررسی و تبیین مشارکت سیاسی اجتماعی زنان به صورت مقایسه ای می پردازد. با این رویکرد، که زنان به عنوان فاعلان وگنشگران جامعه هستند، می توان اهداف عام وخاصی را برای مقاله درنظر گرفت، که از اصلی ترین اهداف این مقاله، پاسخ به پرسمان های مشارکت زنان است. توسعه مشارکت زنان و تحولات حاصل از آن در چند دهه گذشته پرسمان هایی را بازتولید کرده است. در این بررسی باروش کتابخانه ای و اسنادی و با رویکرد تحلیلی – توصیفی و استنتاجی تلاش شده پاسخ به پرسمان ها براساس گفتمان های موجود مورد واکاوی قرار گیرد. نتایج حاکی از آن است، درقبل از انقلاب مشارکت سیاسی زنان در نتیجه گفتمان های ناشی از ستیز بین مشروطه و مشروعه (مشروطیت) یا بین سنت ومدرنیته (پهلوی) قرار داشت و در بعد از انقلاب نیز ستیز بین برابری و نابرابری حاکم می گردد. با توجه به تاثیر ایدئولوژی در معنا و مسیر گفتمان، با تغییر ایدئولوژی به ترتیبی که از گفتمان سنتی به مدرن وسپس سازندگی و تکنوکرات می رسیم، به تدریج آشنایی بیشتر با حقوق شهروندی صورت گرفته و مشارکت با مطالبه گری جدی توام شده و تنوع مطالبات ایجاد می گردد و زمینه برای بازگشت به خویشتن خویش و آزادی درونی و نوآوری و خلاقیت فراهم می گردد.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 535.46 K

بررسی علل اجتماعی شکل گیری انقلاب اسلامی

حسین رحمانی تیرکلایی

دوره 3، شماره 1 ، خرداد 1401، ، صفحه 7-23

چکیده

  انقلاب اسلامی زمانی شکل گرفت که دنیای مادی قائل به پایان یافتن عصر دین‌گرایی در عالم بود. به همین سبب دستگاه محاسباتی و جامعه‌شناختی غرب در خصوص پیش‌بینی و همچنین تحلیل این پدیده به خطای راهبردی افتاد. ...  بیشتر انقلاب اسلامی زمانی شکل گرفت که دنیای مادی قائل به پایان یافتن عصر دین‌گرایی در عالم بود. به همین سبب دستگاه محاسباتی و جامعه‌شناختی غرب در خصوص پیش‌بینی و همچنین تحلیل این پدیده به خطای راهبردی افتاد. امروزه نیز جنبه‌های بسیاری از چرایی انقلاب اسلامی و توفیقات آن از حیث جامعه‌شناختی مبهم باقی مانده است؛ به سبب همین ضرورت، نگارنده در این اثر با روشی توصیفی ـ تحلیلی به دنبال بررسی علل اجتماعی شکل-گیری انقلاب اسلامی است و در نهایت بدین نتیجه رسیده که عوامل شکل-دهنده به انقلاب اسلامی، به سبب تحقق عوامل جداکننده از رژیم شاهنشاهی و عوامل محرّک به حکومت دینی پدید آمده که شرط شکل‌گیری هر انقلاب جامعی این دو عنصر است و از آن جمله می‌توان به عواملی چون انزجار از فساد حاکم، فقدان آزادی سیاسی بر جوّ جامعه و بالا رفتن سطح بصیرتی و به فعلیت رساندن ظرفیت‌های درونی و... اشاره داشت.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 234.91 K

واکاوی نهادی سرمایه اجتماعی زنان و تأثیر آن در انتخابات مجلس شورای اسلامی

لیلا سنگی

دوره 3، شماره 2 ، شهریور 1401، ، صفحه 7-29

چکیده

  سرمایه اجتماعی مجموعه‌ای از مفاهیمی چون اعتماد، هنجارها، روابط و شبکه‌هاست که باعث ایجاد ارتباط و مشارکت بهینه بین اعضای یک جامعه می‌شود و در نهایت منافع متقابل افراد جامعه را تامین خواهد کرد. نهادگرایان ...  بیشتر سرمایه اجتماعی مجموعه‌ای از مفاهیمی چون اعتماد، هنجارها، روابط و شبکه‌هاست که باعث ایجاد ارتباط و مشارکت بهینه بین اعضای یک جامعه می‌شود و در نهایت منافع متقابل افراد جامعه را تامین خواهد کرد. نهادگرایان از عوامل نهادی نظیر سنت‌ها، آداب و رسوم، فرهنگ و مذهب تحت عنوان قیود غیر رسمی و به عنوان عوامل تأثیرگذار بر ادراک فرد نام می‌برند که این پارامترها در ایجاد سرمایه اجتماعی افراد نقش‌آفرینی می‌کنند. نهادها به مثابه قواعد بازی در یک ساختار سیاسی- اجتماعی هستند و بستر نهادی شامل هر دو بخش نهادهای رسمی و نهادهای غیر رسمی است که قواعد اخلاقی و هنجارهای ارزشی، مجموع باورها و اعتقاداتی که رفتار انسانی را تنظیم می‌کند، را در بر می‌گیرد. رویکرد نهادگرایی به سرمایه اجتماعی به عنوان متغیر وابسته توجه دارد. با توجه به پژوهش‌های صورت گرفته رابطه معناداری میان سرمایه اجتماعی و افزایش میزان مشارکت سیاسی در جوامع مختلف وجود دارد. به هر میزان سرمایه اجتماعی افراد افزایش یابد از شانس بالاتری برای حضور در ساختار قدرت برخوردار خواهند شد. در اینجا تلاش می‌گردد تا رابطه میان سرمایه اجتماعی زنان و حضور آنان در مجلس شورای اسلامی مورد تبیین قرار گیرد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 812.11 K

روحانیت، حکومت و توسعه سیاسی در ایران معاصر

علیرضا صالحی؛ مصطفی ابطحی؛ ابوالقاسم طاهری

دوره 3، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 7-24

چکیده

  نگرش متفاوت فقهای عصر مشروطه نسبت به ماهیت دولت در عصر غیبت و تفاوت نقطه عزیمت آن‌ها از اصل اولیه عدم جواز تشکیل حکومت در عصر غیبت باعث اختلاف رویکرد درباره چگونگی تشکیل حکومت در دوران مشروطه و ارائه ...  بیشتر نگرش متفاوت فقهای عصر مشروطه نسبت به ماهیت دولت در عصر غیبت و تفاوت نقطه عزیمت آن‌ها از اصل اولیه عدم جواز تشکیل حکومت در عصر غیبت باعث اختلاف رویکرد درباره چگونگی تشکیل حکومت در دوران مشروطه و ارائه دو نوع مدل حکومتی توسط آنان گردید. مقاله حاضر در پاسخ به این سؤال که رویکرد فقهای عصر مشروطه درباره ماهیت حکومت چه تأثیری بر فرآیند تشکیل و نهادینه‌سازی سلطنت مشروطه و به‌تبع آن بر فرآیند توسعه سیاسی در ایران معاصر داشته؟ با استفاده از روش توصیفی– تحلیلی در چارچوب مطالعات جامعه‌شناسی تاریخیِ تفسیری، معتقد است: عدم انسجام نظری فقهای عصر مشروطه در مواجهه با سلطنت مشروطه، به‌تدریج باعث ایجاد مرزبندی‌هایی در جامعه شد؛ به‌گونه‌ای که برخی تأسیس نهادهای جدید را مخالف موازین شرعی قلمداد کرده مبارزه با آن را واجب و در مقابل عده‌ای حفظ اساس اسلام را منوط به‌شکل‌گیری چنین نهادهایی دانسته، تلاش برای تشکیل آن‌ها را جهاد فی سبیل الله معرفی کردند. بر اساس یافته‌های این پژوهش، تقدس بخشی به رفتارهای سیاسی ذیل عناوین شرعی، لاجرم جامعه معاصر ایران را به سمت چندپارگی‌های اجتماعی، سیاسی و حقوقی سوق داد و حالتی متصلب به شکاف‌های ایجادشده داد؛ وضعیتی که باعث بروز درگیری‌های فیزیکی و حذف بسترهای گفتگوی مسالمت‌آمیز میان دو گروه حامیان و مخالفان حکومت مشروطه و ایجاد اختلال در روند نهادینه‌سازی سلطنت مشروطه به‌عنوان یکی از شاخص‌های حکومت قانون شد و به‌تبع آن فرآیند توسعه سیاسی در ایران معاصر را نیز تحت‌الشعاع قرار داد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 424.36 K

سنجش مشارکت سیاسی مردم در الگوی فرهنگ سیاسی ایران از دیدگاه نخبگان؛ مورد مطالعه: شهروندان تهرانی

محمدصادق جلالی‌راد؛ ابراهیم متقی؛ روزیتا سپهرنیا

دوره 3، شماره 1 ، خرداد 1401، ، صفحه 25-57

چکیده

  نخبگان فکری حد واسط بین مردم و نخبگان بروکراتیک و کارگزاران هستند و نقش مهمی در بهبود عملکردهای سیاسی با دریافت مطالبات مردم و ارائه راهکار به کارگزاران دارند. به نظر می‌رسد وجود اختلاف بین دیدگاه مردم ...  بیشتر نخبگان فکری حد واسط بین مردم و نخبگان بروکراتیک و کارگزاران هستند و نقش مهمی در بهبود عملکردهای سیاسی با دریافت مطالبات مردم و ارائه راهکار به کارگزاران دارند. به نظر می‌رسد وجود اختلاف بین دیدگاه مردم و نخبگان فکری سبب عدم ادراک فرهنگ سیاسی و شناسایی الگوی مورد پذیرش در دو گروه شده است. هدف این تحقیق سنجش مشارکت سیاسی مردم در الگوی فرهنگ سیاسی ایران از دیدگاه نخبگان فکری می‌باشد. روش تحقیق بصورت آمیخته انجام شده است. جامعه آماری بصورت هدفمند در بخش کیفی 30 نفر، و در بخش کمی 140 نفر از اساتید علوم سیاسی دانشگاه‌های استان تهران انتخاب شدند. جامعه آماری شهروندان شامل 704  نفر از شهروندان ساکن 352 محله شهر تهران است که بصورت طبقه‌ای و تصادفی انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخت در بخش کمی و مصاحبه نیمه ساختاریافته در بخش کیفی بوده است. روایی و پایایی بصورت صوری و محتوایی و آلفای کرونباخ تائید شده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها از طریق آمار توصیفی و استنباطی انجام پذیرفته است. یافته‌های این تحقیق نشان داد که؛ الگوی فرهنگ سیاسی ایران از دیدگاه نخبگان را می‌توان در سه بعد، شش مؤلفه، و 43 شاخص‌ مجزا مطرح و ارائه نمود. هم چنین نتایج نشان داد که، مشارکت شهروندان در الگوی مطروحه در بسیاری از شاخص‌ها زیاد بوده، ولی با پایگاه‌های اجتماعی مردمی رابطه معناداری دارد. همچنین نگرش شهروندان با پیش‌بینی مشارکت مردمی توسط نخبگان فکری در رتبه‌بندی شاخص‌ها با هم اختلاف معناداری را نشان داده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 581.81 K

معیارهای سیاست دینی از منظر آیت الله خامنه‌ای (مد ظله العالی)

سیّد فریدالدّین شهابی؛ بهرام منتظری؛ سیّد حسن ملائکه

دوره 3، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 25-42

چکیده

  سیاست دینی از آن دسته جستارهایی بوده که از دیرباز به ویژه در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. در این زمینه، برخی معتقدند سیاست برای قرار گرفتن در گذرگاه راستین باید از آموزه‌های دینی پیروی کند. در این ...  بیشتر سیاست دینی از آن دسته جستارهایی بوده که از دیرباز به ویژه در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. در این زمینه، برخی معتقدند سیاست برای قرار گرفتن در گذرگاه راستین باید از آموزه‌های دینی پیروی کند. در این نوشتار برآنیم تا معیارهای سیاست دینی را از دیدگاه آیت الله خامنه‌ای(مدظله العالی) مورد بررسی قرار دهیم. پرسش بنیادین رساله: از دیدگاه آیت الله خامنه‌ای(مدظله العالی)، سیاست دینی دارای چه معیارهایی می‌باشد. چنین به نظر می‌رسد که سیاست برای گام نهادن در راه درست باید از آموزه‌های دینی چون دادگری، قانون مداری، آزادی و گزینش مردمی پیروی کند. ما همچنین سیاست دینی را در چارچوب بنیادهای هستی شناسی، شناخت شناسی و انسان شناسی مورد بررسی قرار داده و بدینگونه، معیارهای سیاست دینی را به خوبی مورد بررسی قرار می‌دهیم. در این پژوهش از روش تحلیل محتوا بهره برده تا با واکاوی درونمایه اندیشه‌های آیت الله خامنه‌ای(مدظله العالی) در زمینه سیاست دینی، معیارهای آن را به خوبی مورد بررسی دهیم. تحلیل محتوا یک پژوهش مشاهده‌ای و پژوهش تاریخى اسنادى به شمار آمده و از دید چیستی، پژوهشى کمّى محسوب می‌شود. در روند پژوهش، به این نکته می‌رسیم که اگر ساز و کارهای نهاد سیاست با آموزه‌های دینی همسو شد، جامعه‌ای دلخواه در راستای آرمانهای الهی پدید می‌آید و همچنین زمینه رشد و شکوفایی در همه زمینه‌ها نیز فراهم می‌شود. مردم چنین جامعه‌ای نیز به آرمانهای خود دست پیدا کرده و به رشد و شکوفایی راستین می‌رسند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 288.34 K

علل وقوع انقلاب اسلامی ایران؛ چرایی و چگونگی

سید محمدرضا موسوی

دوره 1، شماره 1 ، خرداد 1399، ، صفحه 27-49

چکیده

  بدون تردید­ انقلاب اسلامی ایران، بزرگترین انقلاب قرن بیستم بوده است که توانسته تأثیرات گسترده­ای در سطح داخلی و بین­المللی برجای بگذارد. وجه تمایز آن با سایر انقلاب‌ها، در تأکید آن بر معنویت و ...  بیشتر بدون تردید­ انقلاب اسلامی ایران، بزرگترین انقلاب قرن بیستم بوده است که توانسته تأثیرات گسترده­ای در سطح داخلی و بین­المللی برجای بگذارد. وجه تمایز آن با سایر انقلاب‌ها، در تأکید آن بر معنویت و ارزش‌های ملهم از دین اسلام بود، به نحوی که با تکیه بر قدرت فرهنگی منشعب از اسلام و احیای ارزش‌های اسلامی در یک شرایط بین­المللی و داخلی خاص توانست با بسیج همگانی به پیروزی برسد. بررسی علل انقلاب ها، همواره یکـی از‌ جذاب ترین موضوعات علوم‌ سیاسـی‌ و جامعه شناسی می باشد. تاکنون در خصـوص عـلـل وقوع انقلـاب اسـلامی ایران، دیدگاه هـای مـختلفی مطرح شده است. در ایـن پـژوهش قصد داریم نارضایتی ها و ناکامی اقشار مختلف جامعه در قالب محرومیت نسبی و همچنین ارتباطات مستقیم و غیر‌ مسـتقیم ارتـش و شـخص محمدرضا پهلوی، و تاثیراتی که این روابط بر بروز ناآرامی ها و نارضایتی ها داشته که پس از آن منجر به وقوع انقلاب شده است را مورد بررسی قرار دهیم.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 627.62 K

بررسی نقش مولفه های مردم سالاری دینی انقلاب اسلامی در افزایش مشارکت سیاسی (شناسایی حقوق مردم و حاکمیت قانون)

محمدجواد خوب پور؛ محمدباقر مکرمی پور

دوره 2، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 29-50

چکیده

  در پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سوال هستیم که مولفه ­های مردم ­سالاری دینی انقلاب اسلامی ایران چه نقشی در افزایش مشارکت سیاسی با تاکید بر دو مولفه حقوق مردم و حاکمیت قانون داشته است؟ در پاسخ به این ...  بیشتر در پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سوال هستیم که مولفه ­های مردم ­سالاری دینی انقلاب اسلامی ایران چه نقشی در افزایش مشارکت سیاسی با تاکید بر دو مولفه حقوق مردم و حاکمیت قانون داشته است؟ در پاسخ به این سوال این فرضیه که مولفه­ های مردم­سالاری دینی انقلاب اسلامی همچون شناسایی حقوق مردم و حاکمیت قانون موجب افزایش مشارکت سیاسی مردم گردیده است، اما بین این مولفه ­ها در افزایش مشارکت سیاسی تفاوت وجود دارد، مورد واکاوی قرار می­‌گیرد. چارچوب نظری این پژوهش براساس ترکیبی از نظریه ­های غربی و اسلامی در خصوص نقش مولفه­ ها در افزایش مشارکت سیاسی شکل گرفته و در راستای این چارچوب، اطلاعات و داده­ها به روش کیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ­ای و اسنادی جمع­آوری و به شیوه توصیفی-تحلیلی، بررسی و تحلیل گردید. نتایج پژوهش نشان داد که هر یک از مولفه­های مردم­سالاری دینی انقلاب اسلامی به نحوی موجب افزایش مشارکت سیاسی در نظام جمهوری اسلامی گردیده است، اما بین این مولفه­ ها در افزایش مشارکت سیاسی در دوره­های زمانی مختلف شدت و ضعف وجود داشته است. همچنین باید گفت که مولفه حقوق مردم بیشتر از مولفه حاکمیت قانون بر افزایش مشارکت سیاسی تاثیرگذار بوده است. با توجه به یافته­ها، می­توان نتیجه­گیری نمود که باید در خصوص متن قوانین، اقدامات بیشتری در جهت بهبود و ضعیت این مولفه­ ها صورت گیرد، چرا که این مولفه ­ها می توانند زمینه ­هایی را فراهم نمایند که موجب افزایش یا کاهش مشارکت سیاسی مردم گردند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 653.34 K

حکمرانی نظارت قضایی بر اعمال دستگاه های اداری جمهوری اسلامی ایران

وحید آرایی

دوره 3، شماره 2 ، شهریور 1401، ، صفحه 31-52

چکیده

  نظارت نقش عمده‌ای در بهبود سیاست‌ها و کارکردهای دولت ایفا می‌نماید؛ هدف از ایجاد حکمرانی نظارتى، کنترل انحراف هاى احتمالى در دستگاه هاى اداری است تا از طریق ارائه بازخوردهاى اصلاحى، ضمن فراهم ساختن ...  بیشتر نظارت نقش عمده‌ای در بهبود سیاست‌ها و کارکردهای دولت ایفا می‌نماید؛ هدف از ایجاد حکمرانی نظارتى، کنترل انحراف هاى احتمالى در دستگاه هاى اداری است تا از طریق ارائه بازخوردهاى اصلاحى، ضمن فراهم ساختن اطلاعات لازم براى بهبود حکمرانی و سیاستگذاری، اصلاحات فرایندی لازم در ارکان نظام سیاسی و اداری اعمال شود. قوه قضاییه با اعمال نظارت قضایی عام و فراگیر و به عنوان اصلی ترین مرجع نظارتی کشور و حافظ حقوق شهروندی وظیفه دارد با انجام نظارت و بازرسی اقدام به آسیب‌شناسی، پیشگیری و مقابله با سوءجریان، تخلف و جرم نماید. این مقاله با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به این می‌پردازد که حکمرانی نظارت قضایی در دو سطح درونی و بیرونی ناظر بر همه فعالیت‌ها و اعمال دستگاه های اداری بوده و موجبات تضمین رعایت قوانین و مقررات، جلوگیری از سوءاستفاده از قدرت و خارج شدن از حیطه صلاحیت و اختیارات و جبران خسارات وارده به شهروندان را به دو شیوه نظارت استطلاعی (اطلاع از طرز کار و حسن جریان امور و چگونگی اجرای قوانین در سازمان‌ها و ادارات دولتی) و نظارت دادرسی (رسیدگی به شکایات علیه تصمیمات، اقدامات و آئین نامه‌های دولتی و احکام مراجع شبه قضایی قوه مجریه) فراهم می آورد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 470.63 K

تحولات و چالش‌های سیاسی طبقه متوسط جدید در جمهوری اسلامی ایران

علی جان مرادی جو

دوره 1، شماره 3 ، آذر 1399، ، صفحه 35-69

چکیده

  پرداختن به مسئله طبقه متوسط جدید به منزله یکی از گروه‌های اصلی تأثیرگذار در دورانِ معاصر تاریخ ایران به‌ویژه در چهار دهه اخیر، از ابعاد گوناگونی اهمیت دارد. یکی از این ابعاد که تأثیر به سزایی در شناخت ...  بیشتر پرداختن به مسئله طبقه متوسط جدید به منزله یکی از گروه‌های اصلی تأثیرگذار در دورانِ معاصر تاریخ ایران به‌ویژه در چهار دهه اخیر، از ابعاد گوناگونی اهمیت دارد. یکی از این ابعاد که تأثیر به سزایی در شناخت انقلاب اسلامی داشته و خواهد داشت، تحولات، ویژگی‌ها و چالش‌های سیاسی طبقه متوسط جدید در جمهوری اسلامی است. این‌که ظهور و وجود طبقه متوسط جدید در جمهوری اسلامی ایران چه تحولات سیاسی را پشت سر گذاشته و چه چالش‌هایی را فرا روی نظام جمهوری اسلامی ایران قرار می‌دهد؟ سؤال اصلی مقاله حاضر را تشکیل می‌دهد. به لحاظ روش‌شناسی از نوع مطالعه توصیفی تحلیلی می‌باشد که برای جمع‌آوری اطلاعات از روش کتابخانه‌ای استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که ظهور طبقه متوسط جدید در ایران و تحولات آن، نظام جمهوری اسلامی را با چالش‌هایی از قبیل سیال بودن مطالبات و تمایلات سیاسی، منازعه گفتمانی با طبقه متوسط سنتی، خواسته‌های سیاسی متکثر و حکمرانی خوب مواجه ساخته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 706.86 K

بررسی راهبردی اصل مصلحت در حکومت اسلامی با تکیه بر آراء امام خمینی( ره)

مسعود اسدی؛ فریدون اکبرزاده؛ حسین کریمی فرد؛ علی حسین حسین زاده

دوره 3، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 43-63

چکیده

  یکی از بنیادهای عقلانی فقهی که امام خمینی در گفتمان سیاسی خود آن را به صورت بارزی مورد توجه قرار داد مصلحت بود. امام خمینی به این موضوع توجه داشت که برای تداوم نظام سیاسی در جمهوری اسلامی، توجه به مصالح ...  بیشتر یکی از بنیادهای عقلانی فقهی که امام خمینی در گفتمان سیاسی خود آن را به صورت بارزی مورد توجه قرار داد مصلحت بود. امام خمینی به این موضوع توجه داشت که برای تداوم نظام سیاسی در جمهوری اسلامی، توجه به مصالح موجود در نظام سیاسی و جامعه، امری حیاتی است. از این‌رو، مواجهه با ابتلائات و اقتضائات جدید سیاسی، راه را برای استفاده از عنصر مصلحت، که در آن «خیر عمومی» نقش بارز و ویژه‌ای داشت، باز کرد. سیر تحول مقولۀ مصلحت، که با احکام حکومتی امام خمینی همراه بود برای گشودن گره‌های سیاسی و اجتماعی‌ای بود که تبدیل به «معضل» شده بود از این‌رو در بازنگری قانون اساسی، حل معضلات نظام، یکی از موارد مشورتی است که مجمع تشخیص مصلحت نظام به رهبری می‌دهد که بتواند با تأمین مصالح کشور و جامعه آن‌ها را حل کند. دال مصلحت، در گفتمان جمهوری اسلامی، که تداوم گفتمان اسلام سیاسی فقاهتی است، تا حد زیادی با عقل و عقلانیت دارای ارتباط وثیقی است. این مقاله روشن می کند که شکل‌گیری دال مصلحت دقیقاً بر بنیاد مسئلۀ قانون‌گذاری در جمهوری اسلامی بود. این موضوع، به صورت مستقیم، بر رابطۀ میان شرع و قانون استوار است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 415 K

تبارشناسی «تراگذرنده گیِ تحریم های ضد ایرانی» در جامعه شناسی سیاسی پساانقلاب اسلامی

سعید چهرآزاد

دوره 2، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 51-72

چکیده

  در ایران هنگامه­ ای که از تحریم سخن به میان می­ آید، ذهن همگان متوجه تحریم­ های بین المللی علیه برنامه اتمی کشور می­شود. اما واقعیت این است که جمهوری اسلامی از سال 1358، همواره با شدت و ضعف مختلف در ...  بیشتر در ایران هنگامه­ ای که از تحریم سخن به میان می­ آید، ذهن همگان متوجه تحریم­ های بین المللی علیه برنامه اتمی کشور می­شود. اما واقعیت این است که جمهوری اسلامی از سال 1358، همواره با شدت و ضعف مختلف در معرض انواع تحریم ­های اقتصادی، نظامی و فشارهای دیپلماتیک کشورهای غربی و شورای امنیت سازمان ملل بوده است. تحریم­ های آمریکا علیه ایران بعد از تسخیر سفارتخانه آن کشور در تهران(در آبان 1358) شروع شد و تا به امروز بدون وقفه ادامه داشته است. تحریم­های آمریکا و دیگر کشورهای غربی به بهانه­ های مختلف از جمله مبارزه با تروریسم، نقض حقوق بشر، فعالیت ­های غیرمجاز هسته­ای، ساخت و پرتاب موشک­ های بالستیک و مداخله نظامی ایران در کشورهای دیگر اعمال شده است. این مقاله با مفروض گرفتن تصاعدی بودن تحریم­ های بین­ المللی با محوریتِ ایالات متحدۀ آمریکا با بهره­گیری از روش تحلیلی-توصیفی به دنبالِ پاسخِ به این سوال است که "تحریم ­های ضد ایرانی" چگونه از منظر جامعه شناسی سیاسی دچار دگردیسی شده است؟ یافته­ های پژوهش نشان می­دهد که تحریم­های بین­المللی علیه ایران با استفاده از کارکردهای نظامی، امنیتی، سیاسی، ژئواکونومیکی و ژئوکالچریِ آن، به مرور زمان دچار تحول و تطورِ ماهوی گشته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 618.86 K

آینده پژوهی امنیت اجتماعی در جمهوری اسلامی ایران

مسعود مطلبی

دوره 1، شماره 1 ، خرداد 1399، ، صفحه 51-71

چکیده

  در هزاره جدید، مقوله امنیت اجتماعی به عنوان یکی از ارکان امنیت ملی، به ویژه در کشورهای در حال توسعه ای همچون ایران، مورد توجه قرار گرفته است. نگارنده تحقیق حاضر بر این فرض تاکید دارد که امنیت ملی برخلاف ...  بیشتر در هزاره جدید، مقوله امنیت اجتماعی به عنوان یکی از ارکان امنیت ملی، به ویژه در کشورهای در حال توسعه ای همچون ایران، مورد توجه قرار گرفته است. نگارنده تحقیق حاضر بر این فرض تاکید دارد که امنیت ملی برخلاف دیدگاه واقع گرایانه سنتی، صرفاً به معنای امنیت نظامی آن هم در سطح خارجی نیست و سطح داخلی آن در تأمین امنیت می‌تواند به اندازه سطح خارجی‌اش مهم باشد چرا که مطالعه کشورهای در حال توسعه بیانگر آن است که بیشترین تهدید امنیت ملی این کشورها ناشی از مسائل داخلی، از جمله مسائل اجتماعی و سیاسی آن ها است و ناامنی و تهدیدات اجتماعی داخلی، تقریباً موضوعی رایج در مطالعات امنیتی این کشورها محسوب می‌شود. نوشتار حاضر تلاش دارد با بهره گیری از دانش آینده پژوهی و به شیوه توصیفی - تحلیلی و با هدف شناخت مقوم ها و چالش های امنیت اجتماعی در جمهوری اسلامی ایران این مهم را بازکاوی نماید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 657 K

بررسی تغییرات فرهنگی و اجتماعی مصرف انرژی و راهکارهای بهینه‌سازی آن بر پایه سرمایه اجتماعی در آینده جمهوری اسلامی ایران

محسن دلاویز؛ سید خدایار مرتضوی اصل؛ سید عطاالله سینایی

دوره 3، شماره 2 ، شهریور 1401، ، صفحه 53-80

چکیده

  مقاله‌ی حاضر در باب موضوع نسبت الگوی مصرف انرژی و سرمایه اجتماعی در جمهوری اسلامی ایران است. مقاله حاضر توصیفی تحلیلی بوده و از روش کتابخانه‌ای استفاده‌شده است. این روند رو به تزاید و افسارگسیخته‌ ...  بیشتر مقاله‌ی حاضر در باب موضوع نسبت الگوی مصرف انرژی و سرمایه اجتماعی در جمهوری اسلامی ایران است. مقاله حاضر توصیفی تحلیلی بوده و از روش کتابخانه‌ای استفاده‌شده است. این روند رو به تزاید و افسارگسیخته‌ مصرف انرژی در کشورمان، نشان دهنده‌ی عقیم ماندن سیاست‌های بهینه سازی الگوی مصرف بوده است؛ روند مصرف انرژی در کشور، ماهیت اجتماعی و فرهنگی دارد. مقاله حاضر بر پایه‌ی مفهوم سرمایه اجتماعی به بررسی بررسی تغییرات فرهنگی و اجتماعی مصرف انرژی و راهکارهای بهینه‌سازی آن برای کاربست در فرایندهای آتی سیاست‌گذاری انرژی آینده در جمهوری اسلامی ایران پرداخته است. با توجه به آمارهای رسمی منتشر شده سرمایه اجتماعی در جمهوری اسلامی ایران در قالب اعتماد افقی بالاست. لذا از طریق نشان دادن بحران در این حوزه و هم‌ردیف کردن آن با فجایع طبیعی تبلیغات گسترده‌ای از طریق تشکل های مردم نهاد به وجود آورد و مردم را نسبت به عواقب آن در سطح ملی آگاه کرد. بدین ترتیب می‌‌توان انتظار داشت که در این مرحله مردم نسبت به کاهش مصرف انرژی و سوخت های فسیلی آگاه شده و از این طریق مصرف مردم ایران به سطح کشورهای دارای اقتصاد پیشرفته نزدیک شود. بدین طریق که با در قالب مفهوم سرمایه اجتماعی سه راهکار به منظور کاربست هرچه بیشتر این مفهوم در سیاستهای کاهش مصرف انرژی پیشنهاد گردید که شامل آموزش و تعمیق الگوی بهینه سوخت و انرژی درگیر سازی نهادهای غیردولتی و مذهبی در حوزه مصرف انرژی ضرورت گذار به حکمرانی مشارکتی در حوزه سیستم انرژی کشور می‌باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 446 K

مرد سالاری در دوره پهلوی از نظر علی محمد افغانی در مقایسه با دوره انقلاب اسلامی

توران رزمجو؛ عبدالحسین فرزاد؛ فرهاد طهماسبی؛ رقیه صدرایی

دوره 3، شماره 1 ، خرداد 1401، ، صفحه 59-84

چکیده

  با توجه به اهمیت مشارکت زنان در توسعه سیاسی و اقتصادی در جامعه، لزوم پژوهش در این خصوص مشخص می‌شود. این پژوهش در پی آن است که بـه بررسی جایگاه اجتماعی و حقوقی زنان که به نوعی مورد ستم فرهنگ مردسالاری قرار ...  بیشتر با توجه به اهمیت مشارکت زنان در توسعه سیاسی و اقتصادی در جامعه، لزوم پژوهش در این خصوص مشخص می‌شود. این پژوهش در پی آن است که بـه بررسی جایگاه اجتماعی و حقوقی زنان که به نوعی مورد ستم فرهنگ مردسالاری قرار گرفته‌اند، بپردازد که دو دوره پهلوی و انقلاب اسلامی و میزان فعالیت زنان در این دو دوره مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به انعکاس فرهنگ مردسالاری و انتقاد از آن در آثار نویسندگان، به بررسی شخصیت زنان در یکی از رمان های علی محمد افغانی پرداخته شده است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که فرهنگ مردسالاری در دوره پهلوی اول بیشتر از دوره پهلوی دوم بوده است. در دوره انقلاب اسلامی با تأسی جستن از دستورات قرآن و به فرمان امام خمینی، میزان  حضور زنان در جامعه و فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی آنان بسیار چشمگیر بوده است. در این تحقیق از روش پژوهشی کتابخانه‌ای بر مبنای روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 388.33 K

چرخش نخبگان سیاسی پس از انقلاب اسلامی در ایران

علی زارعی

دوره 1، شماره 3 ، آذر 1399، ، صفحه 71-100

چکیده

  نخبگان مفهوم محوری در جامعه شناسی و علوم سیاسی است و علیرغم مفهوم پردازی های مختلف انتقادات زیادی بر آن وارد است. نخبگان به خصوص نخبگان سیاسی از دیرباز تاکنون نقش مهمی در تحولات جوامع در ابعاد مختلف داشته ...  بیشتر نخبگان مفهوم محوری در جامعه شناسی و علوم سیاسی است و علیرغم مفهوم پردازی های مختلف انتقادات زیادی بر آن وارد است. نخبگان به خصوص نخبگان سیاسی از دیرباز تاکنون نقش مهمی در تحولات جوامع در ابعاد مختلف داشته و دارند. انقلاب اسلامی ایران، نقطه عطفی در تاریخ تحولات سیاسی- اجتماعی دنیای معاصر محسوب گشته که تغییرات زیادی را به همراه داشته است. پیروزی انقلاب اسلامی در سال 57 نماد پیروزی یک حکومت مبتنی بر ارزش ها و اعتقادات بود که فصل تازه ای در جنبش های مردمی گشود و جایگاه باورهای ایدئولوژیک را ارتقا داد. در این نظام نخبگان سیاسی از موقعیت برجسته ای برخوردار هستند و نقش مهم و بسزایی را در تصمیم گیری های اساسی در ابعاد مختلف ایفا می کنند. بررسی رفتار نخبگان سیاسی در ایران پس از انقلاب اسلامی بویژه در دو دهه اخیر حکایت از تداوم ویژگی رفتاری و فرهنگی نخبگان سیاسی در جمهوری اسلامی ایران دارد. پرورش و گزینش نخبگان سیاسی در ایران بعد انقلاب یک الگوی سامان مند و از پیش طراحی شده ندارد. در کنار تداوم این ویژگی ها در نخبگان عوامل دیگری مانند ناکارآمدی نهاد های سیاسی که خود  ریشه در رفتار نخبگان دارد منجر به بروز تحولات بسیاری در عرصه سیاسی و اجتماعی جمهوری اسلامی ایران به ویژه در دهه اخیر شده است. در این مقاله به چرخش نخبگان سیاسی پس از انقلاب اسلامی در ایران تاکید داریم. پژوهش حاضر از نوع کیفی و گردآوری داده ها از طریق کتاب ها و مقاله ها انجام شده است. 

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 724.18 K

طراحی و اعتبارسنجی الگوی برنامه درسی به منظور جامعه پذیری سیاسی در دوران انقلاب اسلامی (مورد مطالعه: دانش آموزان رشته فنی و حرفه ای)

پریا مسیبی داریانی؛ صغری افکانه؛ کورش پارسا معین؛ فتاح ناظم

دوره 3، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 65-83

چکیده

  پژوهش حاضر با هدف طراحی و اعتبارسنجی الگوی برنامه درسی به منظور جامعه پذیری سیاسی در دوران انقلاب اسلامی (مورد مطالعه: دانش آموزان رشته فنی و حرفه ای) انجام پذیرفت. روش پژوهش برحسب هدف، کاربردی؛ برحسب ...  بیشتر پژوهش حاضر با هدف طراحی و اعتبارسنجی الگوی برنامه درسی به منظور جامعه پذیری سیاسی در دوران انقلاب اسلامی (مورد مطالعه: دانش آموزان رشته فنی و حرفه ای) انجام پذیرفت. روش پژوهش برحسب هدف، کاربردی؛ برحسب نوع داده، آمیخته (کیفی-کمی) از نوع اکتشافی؛ برحسب زمان گرداوری داده، مقطعی و برحسب روش گرداوری داده‌ها و یا ماهیت و روش پژوهش، توصیفی بود. جامعه آماری بخش کیفی پژوهش شامل نخبگان سازمانی و دانشگاهی بودند و برای تعیین نمونه‌، از روش نمونه‌گیری غیرتصادفی هدفمند استفاده شد. گروه دوم از جامعۀ آماری این پژوهش، شامل کلیه دانش آموزان رشته فنی و حرفه ای در شهر تهران به تعداد 970 نفر بودند که با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای 275 دانش آموز به‌عنوان حجم نمونه انتخاب شد. برای جمع آوری داده های پژوهش در بخش کیفی از مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته ودر بخش کمّی از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. روایی و پایایی ابزارها مورد تایید قرار گرفت. در بخش کمّی با توجه به سؤال‌های پژوهش از روش‌های کدگذاری نظری، ‌همبستگی پیرسون، و آزمون تی تک نمونه‌ای بهره گرفته شد. نتایج پژوهش نشان داد که ابعاد هدف، محتوا و ارزشیابی به عنوان ابعاد برنامه درسی جامعه پذیری سیاسی شناسایی شدند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 742.58 K

نقش و تاثیر رفتارهای حمایتگرانه در پیشبرد و اثر بخشی دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران (مطالعه موردی لبنان)

ستار آهنین جان

دوره 1، شماره 1 ، خرداد 1399، ، صفحه 73-104

چکیده

  از زمان شکل­گیری دولت- ­ملتها در عرصه بین المللی تا اوایل قرن بیستم، ارتباطات میان دولت- ملتها عمدتا به شیوه های رسمی و دیپلماتیک انجام می­شد. اما مطرح شدن مولفه­ های جدیدی مانند انقلاب ­ارتباطات، ...  بیشتر از زمان شکل­گیری دولت- ­ملتها در عرصه بین المللی تا اوایل قرن بیستم، ارتباطات میان دولت- ملتها عمدتا به شیوه های رسمی و دیپلماتیک انجام می­شد. اما مطرح شدن مولفه­ های جدیدی مانند انقلاب ­ارتباطات، فعال شدن بازیگران غیردولتی و...  باعث شد تا کشورها برای تحقق منافع ملی خود استراتژی‌های جدیدی را در کنار دیپلماسی رسمی خود تعریف و بکار گیرند. دیپلماسی عمومی از کارآمدترین این استراتژی­ها می­باشد. ایران با برخورداری از فرهنگ و تمدن غنی اسلامی - ایرانی، دارای موقعیت و توان فراوانی برای بهره مندی از دیپلماسی عمومی می ­باشد، که پیروزی انقلاب اسلامی در این کشور، این امر را تا اندازه ای محقق کرده است. جمهوری اسلامی ایران در صدد است، دیپلماسی عمومی خود را در کشورهای مشابه به لحاظ فرهنگی و تاریخی فعال نماید. لبنان با دارا بودن این شرایط و مولفه ­ها نمونه ای مناسب برای این مدل می­باشد. در این مقاله تلاش می­شود تا با تبیین مفهوم رفتارهای حمایتگرانه، تاثیر و نقش آنها در پیشبرد دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران در لبنان مورد بررسی قرار گیرد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 724.33 K

روند عرفی شدن در ایران از دوره پهلوی تا انقلاب اسلامی

علیرضا زارعی محمودآبادی؛ مهناز فرهمند

دوره 2، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 81-102

چکیده

  بررسی قلمرو دین و نقش اجتماعی آن، از دیرباز در حوزه های مختلف علمی در کانون توجه بوده است. عرفی شدن یکی از مفاهیم مهم در عرصه جامعه شناسی دین است. برخی چنین استدلال می کنند که عرفی شدن آیندۀ  حتمیِ تمامی ...  بیشتر بررسی قلمرو دین و نقش اجتماعی آن، از دیرباز در حوزه های مختلف علمی در کانون توجه بوده است. عرفی شدن یکی از مفاهیم مهم در عرصه جامعه شناسی دین است. برخی چنین استدلال می کنند که عرفی شدن آیندۀ  حتمیِ تمامی جوامع در حال توسعه است. در ایران نیز که دارای ساختاری درهم تنیده با دین است، این بحث همواره اهمیت اساسی داشته است. در این مقاله، با استفاده از روش اسنادی، روند شکل گیری و نتایج عرفی شدن در دوره سلسله پهلوی و دوران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بررسی شد. نتایج حاکی از توجه زیادِ حکومت پهلوی به سیاست عرفی شدن و تلاش برای گسترش آن در تمام حوزه ها است که در نهایت شاهدِ شکست سیاست های عرفی شدن و پیدایش جنبش انقلابی از درون اعتراضات مردمیِ مبتنی بر گفتمان اسلامی هستیم. در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز باتوجه به عمق و دلبستگی ایرانیان به دین و اسلام، شاهد یک مسیر تلفیق در جامعه هستیم که راه حل آن، تلاش در جهت تلفیق نظری و عملی دین و وضعیت مدرن است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 607.92 K

ضرورت مختصات‌شناسی حکومت رضا شاه در ایمن‌سازی جامعه ایرانی در مواجهه با جنگ شناختی دشمن

جواد حق گو؛ حسین مولائی

دوره 3، شماره 2 ، شهریور 1401، ، صفحه 81-99

چکیده

  در سالهای اخیر و به حسب وقوع برخی از اجتماعات اعتراضی شعارهایی در تمجید از حکومت رضا شاه سر داده می‌شود. شعارهایی که بیش از هر چیز بر عدم آگاهی دقیق جامعه ایرانی از مختصات واقعی حکومت رضا شاه و جنگ شناختی ...  بیشتر در سالهای اخیر و به حسب وقوع برخی از اجتماعات اعتراضی شعارهایی در تمجید از حکومت رضا شاه سر داده می‌شود. شعارهایی که بیش از هر چیز بر عدم آگاهی دقیق جامعه ایرانی از مختصات واقعی حکومت رضا شاه و جنگ شناختی دشمن تاکید دارد. حکومتی که دوست و دشمن منصف بازگشت بدان و مشابه آن را ارتجاع می‌دانند. فارغ از طرح هدفمند و برنامه‌ریزی‌شده اینگونه شعارها توسط برخی گروه‌های اپوزسیون و برانداز، نباید از تمایل بخشی از جامعه ایرانی به این حرکت ارتجاعی غفلت شود. تمایلی که بیش از هر چیز از فقدان درک و آگاهی جامعه نشات گرفته و مصداقی از موفقیت جنگ شناختی دشمن است. موضوعی که انجام پژوهش‌هایی دقیق درباره ماهیت حکومت رضا شاه را ضروری می‌سازد. بسیاری از اندیشمندان حکومتهای دیکتاتوری را با توجه به ماهیتشان به انواع مختلفی تقسیم کرده اند. بر همین مبنا سئوال اصلی پژوهش حاضر جایابی دقیق حکومت رضا شاه از این منظر است. شواهد و قرائن موجود نشان از آن دارد که حکومت دیکتاتوری رضا شاه به‌رغم داشتن برخی از مشخصه های مشترک تمام دیکتاتوری ها با این حال انطباق کاملی با دیکتاتوری نظامی دارد. در این پژوهش تاریخی و توصیفی-تحلیلی تلاش شده تا با استناد به برخی اسناد جدید تاریخی بعد از بحثی نظری درباره شاخصه های حکومتهای دیکتاتوری و انواع دیکتاتوری ها، دیکتاتوری نظامی رضا شاه در ذیل سه شاخصه «همیشگی بودن جنگ و منازعه در سپهر زیست اجتماعی»، «تقدیس ارتش و قوای نظامی» و «ایجاد یک جامعه میلیتاریستی» مورد بررسی قرار گیرد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 408.11 K

شکاف سیاسی_ فکری و بحران اعتماد سیاسی و نهادی در ایران از دهه 1370تا 1400

خلیل اله سردارنیا؛ حفیظ اله رستم یگانه؛ جمیل قریشی

دوره 3، شماره 1 ، خرداد 1401، ، صفحه 85-109

چکیده

  ظهور و بروز شکاف‌های اجتماعی در ظهور جریان های سیاسی- اجتماعی، تعیین نوع نظام های سیاسی، حزبی، انتخاباتی و ماهیت و فرایند رقابت ها و غیره موثر بوده اند. رقابت سیاسی - اجتماعی تشکل های سیاسی- حزبی و مدنی ...  بیشتر ظهور و بروز شکاف‌های اجتماعی در ظهور جریان های سیاسی- اجتماعی، تعیین نوع نظام های سیاسی، حزبی، انتخاباتی و ماهیت و فرایند رقابت ها و غیره موثر بوده اند. رقابت سیاسی - اجتماعی تشکل های سیاسی- حزبی و مدنی و جریان های سیاسی- اجتماعی در جوامع مدرن و مدعی دموکراسی، گریزناپذیر است. این پژوهش با روش تبیینی- تحلیلی و توصیفی به دنبال پاسخ به این پرسش اساسی است که چرا مشارکت و رقابت ها جریان های سیاسی، اجتماعی و فکری در ایران عمدتا به بحران اعتماد نهادی ( به نهادهای مدنی و تشکل های سیاسی) از میانه دهه 1370 تا سال 1400 انجامیده است؟ فرضیه پژوهش آن است که دوقطبی شدگی نامنعطف و رقابت های سیاسی قدرت طلبانه، قانون گریز، ناشفاف، نانهادمند و نامتعهدانه به اصول و اخلاق مدنی و دموکراتیک، استقلال و انسجام ملی منجر به بحران اعتماد نهادی به حکومت و نهادهای مدنی عدم پویایی سیاسی مسالمت آمیز در پویش یا فرایندهای سیاسی کشور شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که دو قطبی شدگی بین دو جریان اجتماعی و سیاسی رقیب اصولگرا و اصلاح طلب منجر به تزلزل های نسبی در سامان سیاسی - اجتماعی جامعه، کاهش قابل توجه سرمایه‌ اجتماعی با محوریت اعتماد عمومی به جریان های سیاسی- حزبی و حتی حکومت شده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 869.7 K

نقش بسیج ملی در اقتصاد مقاومتی

مهدی ابراهیمی

دوره 1، شماره 3 ، آذر 1399، ، صفحه 101-137

چکیده

  مقام معظم رهبری اقتصاد مقاومتی را یکی از الزامات سیاست‌گذاری اقتصادی کشور برشمرده و فرمودند: یکى از شرائط اقتصاد مقاومتی، استفاده از همه‌‌ى ظرفیتهاى دولتى و مردمى است؛ هم از فکرها و اندیشه‌‌ها و راهکارهائى ...  بیشتر مقام معظم رهبری اقتصاد مقاومتی را یکی از الزامات سیاست‌گذاری اقتصادی کشور برشمرده و فرمودند: یکى از شرائط اقتصاد مقاومتی، استفاده از همه‌‌ى ظرفیتهاى دولتى و مردمى است؛ هم از فکرها و اندیشه‌‌ها و راهکارهائى که صاحبنظران میدهند، استفاده کنید، هم از سرمایه‌‌ها استفاده شود. لذا در این زمینه بسیج ملی آحاد مردم و مسئولین نقش بسزایی دارد. برای بسیج ملی در اقتصاد مقاومتی علاوه بر پیش‌نیازها و ابعاد اقتصادی، نیازمند در نظر داشتن ابعاد غیر‌اقتصادی دیگری نیز هستیم. از جمله: مدیریت جهادی، انسجام ملی، مبارزه با رانت‌خواری و فساد، توجه به سندچشم انداز و اسناد بالادستی، توجه به شرکتهای داده بنیان، چابک‌سازی دولت و... بسیج ملی در این میان نقشی اساسی دارد. وجهه مشترک دو مقوله اقتصاد مقاومتی و بسیج ملی، مردم هستند. در این تحقیق ضمن بهره‌گیری از پژوهش آمیخته با روش توصیفی استنباطی در پی پاسخ به این سوال هستیم که چه راهبردهایی می‌تواند ملت ایران را در اقتصاد مقاومتی بسیج نماید؟

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 819.37 K

پست مدرنیسم در ایران معاصر با تکیه بر آثار رضا قاسمی

لیلا رهنما؛ نزهت نوحی؛ مهری تلخابی؛ حیدر حسن لو

دوره 3، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 85-103

چکیده

  پست‌مدرنیسم یکی از جنبش‌های مهم و تأثیرگذار چند دهه‌ اخیر در بسیاری از رشته‌ها و حوزه‌های مطالعاتی مختلف ازجمله هنر، معماری، موسیقی، فیلم، ادبیات، جامعه‌شناسی، علوم ارتباطات، مُد و فناوری است. پس ...  بیشتر پست‌مدرنیسم یکی از جنبش‌های مهم و تأثیرگذار چند دهه‌ اخیر در بسیاری از رشته‌ها و حوزه‌های مطالعاتی مختلف ازجمله هنر، معماری، موسیقی، فیلم، ادبیات، جامعه‌شناسی، علوم ارتباطات، مُد و فناوری است. پس از انقلاب اسلامی نیز به‌واسطه دگرگونی‌هایی که در عرصه‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی ایجاد شد، داستان‌های بسیاری با ویژگی‌های این مکتب نوشته ‌شد که روایت غیرخطی و گسیخته یکی از ویژگی‌های اصلی آن‌‌هاست. نویسندگان معاصر ضمن تشکیک در الگوهای دهه‌های گذشته به‌دنبال یافتن شیوه‌هایی تازه در نگارش آثار خود بودند. رضا قاسمی نیز از نویسندگان برجسته پس از انقلاب در حوزه داستان‌نویسی پسامدرنیستی است که مهم‌ترین ویژگی آثار او به‌کارگیری نوعی خاص از روایتگری است که تأثیر زیادی بر دیگر عناصر داستان‌های وی نهاده است. هدف این پژوهش که با روش توصیفی و تحلیلی به نگارش درآمده، بررسی مؤلفه‌های پست مدرنیستی و ویژگی‌های روایتگری در داستان‌های پسامدرنیستی و تأثیر شیوه روایت راوی بر روند وقوع حوادث داستان‌های قاسمی است، مؤلفه‌هایی همچون عدم قطعیت وابهام روایی، آشفتگی زمانی، از هم گسیختگی و قطعه قطعه شدگی، ابهام، روایت مدور که نشان می‌دهد این مفاهیمِ پسامدرنیستی در آثار او، ثمره‌ی فرایند طبیعی روایتی است که به آشفتگی ذهنِ انسان معاصر می‌پردازد. انسانی که خود منعکس کننده‌ی آشفتگی‌های جهان اطرافِ خود است. همچنین تلاش شده تا با تحلیل عناصر مبهمِ رمان، برخی از ابهامات، آشکار و رمزگشایی شود. این پژوهش نشان می‌دهد که درک این داستان‌ها بدون شناختِ ویژگی‌های روایتگریِ راوی دشوار و ناممکن است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 373.68 K