علیرضا صالحی؛ مصطفی ابطحی؛ ابوالقاسم طاهری
دوره 3، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 7-24
چکیده
نگرش متفاوت فقهای عصر مشروطه نسبت به ماهیت دولت در عصر غیبت و تفاوت نقطه عزیمت آنها از اصل اولیه عدم جواز تشکیل حکومت در عصر غیبت باعث اختلاف رویکرد درباره چگونگی تشکیل حکومت در دوران مشروطه و ارائه ...
بیشتر
نگرش متفاوت فقهای عصر مشروطه نسبت به ماهیت دولت در عصر غیبت و تفاوت نقطه عزیمت آنها از اصل اولیه عدم جواز تشکیل حکومت در عصر غیبت باعث اختلاف رویکرد درباره چگونگی تشکیل حکومت در دوران مشروطه و ارائه دو نوع مدل حکومتی توسط آنان گردید. مقاله حاضر در پاسخ به این سؤال که رویکرد فقهای عصر مشروطه درباره ماهیت حکومت چه تأثیری بر فرآیند تشکیل و نهادینهسازی سلطنت مشروطه و بهتبع آن بر فرآیند توسعه سیاسی در ایران معاصر داشته؟ با استفاده از روش توصیفی– تحلیلی در چارچوب مطالعات جامعهشناسی تاریخیِ تفسیری، معتقد است: عدم انسجام نظری فقهای عصر مشروطه در مواجهه با سلطنت مشروطه، بهتدریج باعث ایجاد مرزبندیهایی در جامعه شد؛ بهگونهای که برخی تأسیس نهادهای جدید را مخالف موازین شرعی قلمداد کرده مبارزه با آن را واجب و در مقابل عدهای حفظ اساس اسلام را منوط بهشکلگیری چنین نهادهایی دانسته، تلاش برای تشکیل آنها را جهاد فی سبیل الله معرفی کردند. بر اساس یافتههای این پژوهش، تقدس بخشی به رفتارهای سیاسی ذیل عناوین شرعی، لاجرم جامعه معاصر ایران را به سمت چندپارگیهای اجتماعی، سیاسی و حقوقی سوق داد و حالتی متصلب به شکافهای ایجادشده داد؛ وضعیتی که باعث بروز درگیریهای فیزیکی و حذف بسترهای گفتگوی مسالمتآمیز میان دو گروه حامیان و مخالفان حکومت مشروطه و ایجاد اختلال در روند نهادینهسازی سلطنت مشروطه بهعنوان یکی از شاخصهای حکومت قانون شد و بهتبع آن فرآیند توسعه سیاسی در ایران معاصر را نیز تحتالشعاع قرار داد.